ब्लॅक होल (Black Hole) म्हणजे काय? नासाच्या तज्ञांकडून माहिती: भाग ५९
नासाने मे १३, २०२५ रोजी “ब्लॅक होल म्हणजे काय?” या विषयावर एक माहितीपूर्ण भाग प्रकाशित केला आहे. त्यामध्ये नासाच्या तज्ञांनी ब्लॅक होल विषयी सोप्या भाषेत माहिती दिली आहे.
ब्लॅक होल म्हणजे काय?
ब्लॅक होल म्हणजे अंतराळातील एक अशी जागा आहे जिथे गुरुत्वाकर्षण शक्ती (gravitational force) खूप जास्त असते. यामुळे प्रकाशसुद्धा तिथून बाहेर येऊ शकत नाही. कल्पना करा, एक प्रचंड मोठी वस्तू एका लहान जागेत दाबून टाकली आहे. त्यामुळे तिची घनता (density) खूप वाढते आणि तिच्या आजूबाजूला एक शक्तिशाली गुरुत्वाकर्षण क्षेत्र तयार होते. ह्या क्षेत्राच्या आतून काहीही सुटू शकत नाही, अगदी प्रकाश सुद्धा नाही!
ब्लॅक होल कसे तयार होतात?
जेव्हा एखादा मोठा तारा (star) आपल्या आयुष्याच्या शेवटी येतो, तेव्हा तो स्वतःच्याच आत कोसळतो. हा तारा खूप मोठा असेल तर तो एक ब्लॅक होल बनतो.
ब्लॅक होल आपल्याला कसे दिसतात?
ब्लॅक होल स्वतःहून दिसत नाहीत, कारण ते प्रकाश शोषून घेतात. पण त्यांच्या आजूबाजूच्या गोष्टींवरून ते ओळखले जातात. उदाहरणार्थ, ब्लॅक होलच्या जवळून जाणारा प्रकाश वळतो किंवा ब्लॅक होलच्या भोवती फिरणाऱ्या वस्तू अतिशय वेगाने फिरतात.
ब्लॅक होलचे भाग:
- सिंग्युलॅरिटी (Singularity): हा ब्लॅक होलचा मध्यभाग असतो. इथे सर्व वस्तुमान (mass) एका लहान बिंदूत जमा होते.
- इव्हेंट होरायझन (Event Horizon): ही ब्लॅक होलच्या भोवतीची सीमा आहे. या सीमेच्या आतून काहीही बाहेर येऊ शकत नाही,Once anything crosses the event horizon it cannot escape the black hole
- ऍक्रिशन डिस्क (Accretion Disk): ही ब्लॅक होलच्या भोवती फिरणाऱ्या धूळ आणि वायूची चकती असते.
ब्लॅक होलचा अभ्यास महत्त्वाचा का आहे?
ब्लॅक होलचा अभ्यास करून आपल्याला गुरुत्वाकर्षण, अवकाश आणि वेळेबद्दल अधिक माहिती मिळते. तसेच, ते आकाशगंगा (galaxy) कशा तयार होतात आणि विकसित होतात हे समजून घेण्यास मदत करतात.
नासाचे यातील योगदान
नासा ब्लॅक होलचा अभ्यास करण्यासाठी अनेक उपग्रह आणि दुर्बिणी (telescopes) वापरते. ज्यामुळे वैज्ञानिकांना ब्लॅक होलच्या अनेक नवीन गोष्टी समजल्या आहेत.
हा लेख नासाच्या माहितीवर आधारित आहे आणि ब्लॅक होल विषयी सोप्या भाषेत माहिती देण्याचा प्रयत्न आहे.
What is a Black Hole? We Asked a NASA Expert: Episode 59
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
2025-05-13 15:52 वाजता, ‘What is a Black Hole? We Asked a NASA Expert: Episode 59’ NASA नुसार प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख सोप्या भाषेत लिहा. कृपया मराठीत उत्तर द्या.
159