युरोपीय आयोगाचा महत्त्वपूर्ण निर्णय: कमी-कार्बन हायड्रोजनसाठी नवीन नियम आणि अणुऊर्जेचा विचार
प्रस्तावना: जपानच्या ‘जेट्रो’ (JETRO – Japan External Trade Organization) या संस्थेने २२ जुलै २०२५ रोजी सायंकाळी ०२:५० वाजता एक महत्त्वाची बातमी प्रकाशित केली आहे. या बातमीनुसार, युरोपीय आयोगाने (European Commission) कमी-कार्बन हायड्रोजनच्या (Low-Carbon Hydrogen) गणनेची पद्धत निश्चित करणारा एक नवीन नियम (Delegated Regulation) सादर केला आहे. या नियमांमध्ये अणुऊर्जेपासून (Nuclear Energy) तयार होणाऱ्या हायड्रोजनचा समावेश २०२८ पर्यंत अभ्यास करून करण्याचेही नमूद केले आहे. हा निर्णय हवामान बदलाचा सामना करण्यासाठी आणि हरित ऊर्जेच्या (Green Energy) वापराला प्रोत्साहन देण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचा आहे.
कमी-कार्बन हायड्रोजन म्हणजे काय? हायड्रोजन हा एक स्वच्छ ऊर्जा स्रोत मानला जातो, कारण तो जळताना कार्बन डायऑक्साइड (CO2) तयार करत नाही. परंतु, हायड्रोजन तयार करण्याच्या प्रक्रियेमध्ये ऊर्जा कशी वापरली जाते, यावर त्याचा कार्बन उत्सर्जन (Carbon Emission) अवलंबून असते. * ग्रीन हायड्रोजन (Green Hydrogen): हा हायड्रोजन अक्षय ऊर्जा स्रोतांपासून (Renewable Energy Sources) जसे की सौर ऊर्जा (Solar Energy) किंवा पवन ऊर्जा (Wind Energy) वापरून पाणी (Water) विभाजित करून (Electrolysis) तयार केला जातो. या प्रक्रियेत कार्बन उत्सर्जन जवळजवळ शून्य असते. * ब्लू हायड्रोजन (Blue Hydrogen): हा हायड्रोजन नैसर्गिक वायू (Natural Gas) किंवा इतर जीवाश्म इंधनापासून (Fossil Fuels) तयार केला जातो, परंतु या प्रक्रियेत तयार होणारा कार्बन डायऑक्साइड पकडून त्याचा साठा केला जातो (Carbon Capture and Storage – CCS). त्यामुळे वातावरणातील उत्सर्जन कमी होते. * कमी-कार्बन हायड्रोजन: या नवीन नियमांनुसार, कमी-कार्बन हायड्रोजनमध्ये ग्रीन हायड्रोजनचा समावेश होतोच, परंतु ब्लू हायड्रोजन आणि काही विशिष्ट परिस्थितीत अणुऊर्जेपासून तयार होणाऱ्या हायड्रोजनचा देखील विचार केला जाईल.
युरोपीय आयोगाचा नवीन नियम आणि त्याचे महत्त्व: युरोपीय आयोग हायड्रोजनला युरोपच्या ऊर्जा धोरणाचा (Energy Policy) एक मुख्य स्तंभ म्हणून पाहत आहे. विशेषतः, ‘युरोपियन ग्रीन डील’ (European Green Deal) अंतर्गत २०५० पर्यंत कार्बन तटस्थता (Carbon Neutrality) गाठण्याचे लक्ष्य आहे. यासाठी, हायड्रोजनचे उत्पादन आणि वापर वाढवणे आवश्यक आहे.
या नवीन नियमांद्वारे: 1. स्पष्ट गणना पद्धत: कमी-कार्बन हायड्रोजन म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या उत्पादनासाठी एक समान आणि स्पष्ट गणना पद्धत (Calculation Methodology) तयार केली जाईल. यामुळे कंपन्यांना त्यांच्या उत्पादनाचे वर्गीकरण करणे सोपे होईल आणि गुंतवणूकदारांनाही खात्री मिळेल. 2. गुंतवणुकीला प्रोत्साहन: नियम स्पष्ट असल्याने, कमी-कार्बन हायड्रोजन प्रकल्पांमध्ये गुंतवणूक करणे कंपन्यांसाठी अधिक आकर्षक ठरू शकते. यातून नवीन तंत्रज्ञानाचा विकास आणि अंमलबजावणीला गती मिळेल. 3. कार्बन उत्सर्जनाचे प्रमाण: या नियमांमुळे कोणत्या प्रकारच्या हायड्रोजन उत्पादनाला ‘कमी-कार्बन’ म्हटले जाईल, याचे निकष ठरवले जातील. याचा अर्थ, प्रति युनिट हायड्रोजन उत्पादनात किती कार्बन उत्सर्जन होते, यावर लक्ष केंद्रित केले जाईल.
अणुऊर्जेचा समावेश: एक महत्त्वपूर्ण पाऊल सर्वात विशेष बाब म्हणजे, युरोपीय आयोगाने अणुऊर्जेपासून (Nuclear Energy) तयार होणाऱ्या हायड्रोजनवर विचार करण्याची तयारी दर्शवली आहे. युरोपियन युनियनमधील काही देश, जसे की फ्रान्स, अणुऊर्जेवर मोठ्या प्रमाणावर अवलंबून आहेत. अणुऊर्जा कार्बन-मुक्त (Carbon-Free) असल्याने, त्यातून तयार होणारा हायड्रोजन देखील कमी-कार्बन मानला जाऊ शकतो.
- सध्याची स्थिती: सध्या, कमी-कार्बन हायड्रोजनच्या व्याख्येमध्ये अक्षय ऊर्जेचा वापर अनिवार्य असतो.
- भविष्यातील शक्यता: २०२८ पर्यंत अणुऊर्जेपासून तयार होणाऱ्या हायड्रोजनचा या व्याख्येत समावेश करायचा की नाही, याचा अभ्यास केला जाईल. जर हा समावेश मान्य झाला, तर अणुऊर्जा वापरणाऱ्या देशांना हायड्रोजन उत्पादनात मोठी चालना मिळेल.
- वादविवाद: अणुऊर्जेचा समावेश हा नेहमीच चर्चेचा विषय राहिला आहे. काही देश अणुऊर्जेला स्वच्छ मानतात, तर काही देश त्यातील धोके आणि कचरा व्यवस्थापनामुळे (Waste Management) चिंतित आहेत. त्यामुळे, यावर अंतिम निर्णय घेण्यापूर्वी सखोल विचारमंथन आवश्यक आहे.
जेट्रोच्या अहवालाचे महत्त्व: जेट्रो ही जपान सरकारची एक संस्था आहे, जी जपानच्या आंतरराष्ट्रीय व्यापार आणि गुंतवणुकीला प्रोत्साहन देते. अशा महत्त्वाच्या आंतरराष्ट्रीय नियमांवर आणि धोरणांवर जेट्रोचे अहवाल जपानमधील कंपन्यांसाठी आणि धोरणकर्त्यांसाठी उपयुक्त ठरतात. या अहवालामुळे जपानला युरोपियन युनियनच्या ऊर्जा धोरणांबद्दल अद्ययावत माहिती मिळते आणि त्यानुसार ते आपल्या धोरणांमध्ये बदल करू शकतात.
निष्कर्ष: युरोपीय आयोगाचा हा नवीन नियम कमी-कार्बन हायड्रोजनच्या विकासासाठी एक मैलाचा दगड ठरू शकतो. यामुळे जगभरातील कंपन्यांना स्वच्छ ऊर्जा निर्मितीसाठी स्पष्ट दिशा मिळेल. विशेषतः, अणुऊर्जेचा समावेश करण्याच्या विचाराने भविष्यातील ऊर्जा मिश्रणाचे (Energy Mix) नवे दार उघडले आहे. या बदलांमुळे हवामान बदलाचा सामना करण्याच्या जागतिक प्रयत्नांना निश्चितच बळ मिळेल.
欧州委、低炭素水素の算出方法を定める委任規則案を発表、原子力由来は2028年までに検討
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
2025-07-22 02:50 वाजता, ‘欧州委、低炭素水素の算出方法を定める委任規則案を発表、原子力由来は2028年までに検討’ 日本貿易振興機構 नुसार प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख सोप्या भाषेत लिहा. कृपया मराठीत उत्तर द्या.