नवीन अभ्यास: LLMs (मोठी भाषिक मॉडेल्स) आता अधिक हुशार होणार!
MIT संशोधकांचा एक नवीन शोध, जो कॉम्प्युटरला विचार करायला शिकवेल!
दिनांक: ८ जुलै २०२५
Massachusetts Institute of Technology (MIT) येथे शास्त्रज्ञांनी एक खूपच रंजक अभ्यास केला आहे. या अभ्यासातून असं दिसून येतंय की, भविष्यात कॉम्प्युटर (ज्यांना आपण LLMs किंवा मोठी भाषिक मॉडेल्स म्हणतो) खूप जास्त हुशार होणार आहेत. जणू काही आपण त्यांना विचार करायला शिकवत आहोत!
LLMs म्हणजे काय?
तुम्ही कधी Chatbot (चॅटबॉट) वापरला आहे का? किंवा Google वर काहीतरी शोधले आहे का? तर मग तुम्ही LLMs शी नक्कीच जोडलेले आहात. LLMs हे खूप मोठे कॉम्प्युटर प्रोग्राम्स आहेत, ज्यांना माणसांसारखं बोलायला आणि लिहायला शिकवलं जातं. ते खूप सारी माहिती वाचू शकतात आणि त्या माहितीचा वापर करून प्रश्नांची उत्तरं देऊ शकतात, गोष्टी लिहू शकतात, अगदी कविता किंवा कथा पण!
पण यात नवीन काय आहे?
आतापर्यंत LLMs बऱ्याच गोष्टी करू शकतात, पण त्यांना जेव्हा खूप अवघड प्रश्न विचारले जातात, ज्यामध्ये अनेक गोष्टींचा विचार करून निर्णय घ्यावा लागतो, तेव्हा त्यांना थोडी अडचण येते. उदाहरणार्थ, जर तुम्हाला एक नवीन खेळ तयार करायचा असेल, ज्यामध्ये काही नियम असतील आणि ते नियम एकमेकांशी कसे जुळतात याचा विचार करावा लागेल, तर सध्याचे LLMs ते लगेच करू शकणार नाहीत.
MIT च्या नवीन अभ्यासात, शास्त्रज्ञांनी LLMs ला ‘कारण आणि परिणाम’ (cause and effect) समजून घ्यायला शिकवण्याचा प्रयत्न केला आहे. याचा अर्थ काय? तर, जर ‘अ’ गोष्ट घडली, तर त्यामुळे ‘ब’ गोष्ट कशी घडते, हे कॉम्प्युटरला समजणे.
हे कसं काम करतं?
कल्पना करा की तुमच्याकडे एक खेळ आहे, ज्यामध्ये बॉलला धक्का दिला तर तो पुढे जातो. जर तुम्ही बॉलला हळू धक्का दिला, तर तो हळू जाईल, आणि जर जोरात धक्का दिला, तर तो जोरात जाईल. हे ‘कारण आणि परिणाम’ आहे. LLMs ला हे समजावून देण्यासाठी, शास्त्रज्ञांनी त्यांना खूप सारे असे ‘खेळ’ आणि ‘नियम’ शिकवले.
या अभ्यासात, LLMs ना एका विशिष्ट प्रकारच्या ‘ज्ञान ग्राफ’ (knowledge graph) मध्ये प्रशिक्षण दिले गेले. ज्ञान ग्राफ म्हणजे काय? तर, ही एक अशी रचना आहे, जिथे माहिती एका nodo (node) आणि कडा (edge) च्या स्वरूपात जोडलेली असते. जणू काही एका मोठ्या झाडाच्या फांद्यांप्रमाणे, जिथे प्रत्येक फांदीवर काहीतरी माहिती असते आणि ती माहिती दुसऱ्या माहितीशी जोडलेली असते.
या अभ्यासात, LLMs ना हे शिकवलं गेलं की, हे नोड्स आणि कडा यांच्यातील संबंध कसे शोधायचे आणि त्यानुसार नवीन गोष्टी कशा घडतील याचा अंदाज कसा लावायचा. जसे की, जर ‘A’ नोड ‘B’ नोडला जोडलेला असेल आणि ‘B’ नोड ‘C’ नोडला जोडलेला असेल, तर ‘A’ मुळे ‘C’ वर काय परिणाम होईल, हे ओळखणे.
यामुळे काय फायदा होईल?
- अधिक हुशार कॉम्प्युटर: भविष्यात येणारे LLMs अधिक चांगले विचार करू शकतील. ते फक्त माहिती आठवून उत्तरं देणार नाहीत, तर गोष्टींचा अर्थ लावून, तर्क करून उत्तरं देतील.
- नवीन शोध: शास्त्रज्ञ, डॉक्टर आणि इंजिनिअर्सना नवीन कल्पना शोधायला मदत होईल. उदाहरणार्थ, नवीन औषधं कशी काम करतील, नवीन तंत्रज्ञान कसं विकसित करावं, अशा कामांमध्ये LLMs खूप उपयुक्त ठरतील.
- चांगले शिक्षण: विद्यार्थ्यांना अवघड संकल्पना समजावून सांगण्यासाठी LLMs चा उपयोग होईल. ते प्रत्येक विद्यार्थ्याच्या गरजेनुसार माहिती देतील.
- खेळांची निर्मिती: नवीन आणि मनोरंजक खेळ तयार करता येतील, जे खूपच हुशारीने खेळले जातील.
लहान मुलांसाठी आणि विद्यार्थ्यांसाठी संदेश:
तुम्ही सगळे खूप भाग्यवान आहात, कारण तुम्ही अशा युगात जन्माला आला आहात, जिथे कॉम्प्युटर आणि विज्ञान रोज नवनवीन प्रगती करत आहेत. हा अभ्यास आपल्याला दाखवतो की, भविष्यात कॉम्प्युटर आपल्यासाठी किती उपयोगी ठरू शकतात.
तुम्हालाही विज्ञान आणि तंत्रज्ञानामध्ये रुची घ्यायला आवडेल का? जर तुम्हाला प्रश्न विचारायला, नवीन गोष्टी शिकायला आणि ‘हे असं का होतं?’ असा विचार करायला आवडत असेल, तर तुमच्यासाठी विज्ञान हे क्षेत्र खूपच सुंदर आहे.
- पुस्तके वाचा: विज्ञानावर आधारित गोष्टींची पुस्तके वाचा.
- प्रयोग करा: घरी किंवा शाळेत सोपे विज्ञान प्रयोग करा.
- प्रश्न विचारा: शिक्षकांना आणि मोठ्यांना प्रश्न विचारायला कधीही घाबरू नका.
- ऑनलाइन शिका: इंटरनेटवर विज्ञानाबद्दल अनेक मजेदार व्हिडिओ आणि लेख उपलब्ध आहेत.
ज्याप्रमाणे MIT चे शास्त्रज्ञ LLMs ना विचार करायला शिकवत आहेत, त्याचप्रमाणे तुम्हीही स्वतःला नवीन गोष्टी शिकायला आणि विचार करायला प्रवृत्त करा. विज्ञानाच्या जगात खूप काही शिकण्यासारखं आहे आणि ते खूपच रोमांचक आहे!
या नवीन अभ्यासाने LLMs च्या जगात क्रांती घडवण्याची शक्यता आहे. येत्या काळात आपण कॉम्प्युटरला आपल्यापेक्षाही जास्त हुशार झालेले पाहू शकतो!
Study could lead to LLMs that are better at complex reasoning
एआयने बातम्या दिल्या आहेत.
Google Gemini मधून प्रतिसाद मिळवण्यासाठी खालील प्रश्न वापरण्यात आला:
2025-07-08 04:00 ला, Massachusetts Institute of Technology ने ‘Study could lead to LLMs that are better at complex reasoning’ प्रकाशित केले. कृपया संबंधित माहितीसह, मुले आणि विद्यार्थ्यांना समजेल अशा सोप्या भाषेत एक सविस्तर लेख लिहा, ज्यामुळे अधिक मुलांना विज्ञानात रुची घेण्यासाठी प्रोत्साहन मिळेल. कृपया मराठीमध्येच लेख द्या.