नवीन झिल्ली तंत्रज्ञान: कृषी आणि औद्योगिक वापरासाठी पाणी उपलब्धता वाढवण्याची क्षमता
लॉरेन्स बर्कले नॅशनल लॅबोरेटरी
प्रकाशन तारीख: ३० जून २०२५, १५:००
लॉरेन्स बर्कले नॅशनल लॅबोरेटरी (LBNL) द्वारे प्रकाशित करण्यात आलेले हे संशोधन, पाणी व्यवस्थापनाच्या क्षेत्रात एक महत्त्वपूर्ण प्रगती दर्शवते. नवीन झिल्ली (membrane) तंत्रज्ञानाच्या विकासामुळे जगभरातील कृषी आणि औद्योगिक क्षेत्रांसाठी पाणी उपलब्धतेत लक्षणीय वाढ होण्याची शक्यता आहे. हे तंत्रज्ञान, विशेषतः क्षारयुक्त पाणी (saline water) आणि प्रक्रिया केलेल्या सांडपाण्यापासून (treated wastewater) शुद्ध पाणी वेगळे करण्यासाठी उपयुक्त ठरू शकते, ज्यामुळे पाण्याची टंचाई असलेल्या प्रदेशांसाठी आशेचा किरण निर्माण झाला आहे.
संशोधनाचे महत्त्व:
वाढत्या जागतिक लोकसंख्येमुळे आणि हवामान बदलामुळे पिण्याच्या पाण्याची आणि औद्योगिक वापरासाठीच्या पाण्याची मागणी वाढत आहे. अनेक प्रदेशांमध्ये गोड्या पाण्याची उपलब्धता मर्यादित असल्याने, पाणी शुद्धीकरण आणि पुनर्वापर करण्याच्या प्रभावी पद्धतींची नितांत गरज आहे. पारंपरिक जलशुद्धीकरण प्रक्रिया अनेकदा ऊर्जा-केंद्रित आणि महाग असतात. या पार्श्वभूमीवर, LBNL द्वारे विकसित केलेले नवीन झिल्ली तंत्रज्ञान एक स्वस्त आणि अधिक कार्यक्षम पर्याय देऊ शकते.
नवीन झिल्ली तंत्रज्ञानाचे वैशिष्ट्य:
या नवीन झिल्लीचे प्रमुख वैशिष्ट्य म्हणजे त्याची उच्च निवडक क्षमता (high selectivity) आणि चांगली जल-प्रवाह क्षमता (high water flux). याचा अर्थ असा की, ही झिल्ली पाण्यातील अशुद्धी, क्षार आणि इतर दूषित घटक प्रभावीपणे रोखू शकते, परंतु त्याच वेळी पाण्याचा प्रवाह जलद गतीने होऊ देते. पारंपरिक झिल्लींच्या तुलनेत, हे नवीन तंत्रज्ञान अधिक टिकाऊ आणि कमी ऊर्जेत काम करते, ज्यामुळे ते व्यावसायिक वापरासाठी अधिक व्यवहार्य ठरते.
संभाव्य उपयोग:
- कृषी क्षेत्र: शेतीसाठी पाण्याची गरज ही जागतिक पातळीवर मोठी आहे. हे तंत्रज्ञान वापरून शेतकरी क्षारयुक्त जमिनीतील पाण्याचा वापर करू शकतील किंवा प्रक्रिया केलेले सांडपाणी शेतीसाठी वापरू शकतील. यामुळे पाण्याची बचत होईल आणि शेतीचे उत्पादन वाढण्यास मदत होईल.
- औद्योगिक क्षेत्र: अनेक उद्योगांना त्यांच्या उत्पादन प्रक्रियेसाठी मोठ्या प्रमाणात शुद्ध पाण्याची आवश्यकता असते. हे तंत्रज्ञान उद्योगांना पाण्याचा पुनर्वापर करण्यास आणि नैसर्गिक जलस्रोतांवरील अवलंबित्व कमी करण्यास मदत करेल. विशेषतः, प्रक्रिया उद्योगांमध्ये (process industries) हे तंत्रज्ञान अत्यंत उपयुक्त ठरू शकते.
- पिण्याच्या पाण्याचे स्रोत: जरी या संशोधनाचा मुख्य भर कृषी आणि औद्योगिक क्षेत्रावर असला तरी, भविष्यात याचा उपयोग पिण्याच्या पाण्याच्या शुद्धीकरणासाठी देखील केला जाऊ शकतो, ज्यामुळे अधिक लोकांपर्यंत स्वच्छ पाणी पोहोचण्यास मदत होईल.
पुढील दिशा:
LBNL मधील संशोधक या तंत्रज्ञानाला अधिक परिष्कृत करण्यासाठी आणि मोठ्या प्रमाणावर उत्पादन करण्यासाठी काम करत आहेत. या नवीन झिल्ली तंत्रज्ञानामुळे पाणी व्यवस्थापनात क्रांती घडण्याची आणि जगभरातील लोकांना अधिक सुरक्षित आणि शाश्वत जलस्रोत उपलब्ध होण्याची अपेक्षा आहे. या संशोधनाचे परिणाम कृषी आणि औद्योगिक क्षेत्रांसाठीच नव्हे, तर संपूर्ण मानवजातीसाठी अत्यंत आशादायक आहेत.
New Membrane Technology Could Expand Access to Water for Agricultural and Industrial Use
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
‘New Membrane Technology Could Expand Access to Water for Agricultural and Industrial Use’ Lawrence Berkeley National Laboratory द्वारे 2025-06-30 15:00 वाजता प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख नम्र भाषेत लिहा. कृपया मराठीत फक्त लेखासह उत्तर द्या.