‘प्रगतीची दिशा दाखवणारे एक साधन’ – तरीही प्रमुख विकास उद्दिष्ट्ये अजूनही ध्येयापासून दूर
संयुक्त राष्ट्रांच्या ताज्या अहवालानुसार, ‘शाश्वत विकास उद्दिष्ट्ये’ (Sustainable Development Goals – SDGs) ही जगाला प्रगतीची दिशा दाखवणारी एक महत्त्वपूर्ण चौकट आहेत. मात्र, सध्याच्या गतीनुसार, २०३० पर्यंत सर्व उद्दिष्ट्ये साध्य करणे अत्यंत कठीण दिसत आहे. विशेषतः, २०25 या वर्षासाठी निश्चित केलेली काही महत्त्वाची उद्दिष्ट्ये पूर्ण होण्यापासून खूप दूर आहेत. हा अहवाल संयुक्त राष्ट्रांच्या (UN) संकेतस्थळावर १४ जुलै २०२५ रोजी प्रकाशित झाला आहे.
SDGs चे महत्त्व:
संयुक्त राष्ट्रांनी सन २०१५ मध्ये १७ शाश्वत विकास उद्दिष्ट्ये स्वीकारली. यामध्ये गरिबी निर्मूलन, भूकमुक्ती, उत्तम आरोग्य, दर्जेदार शिक्षण, लैंगिक समानता, स्वच्छ पाणी आणि स्वच्छता, परवडणारी आणि स्वच्छ ऊर्जा, योग्य रोजगार आणि आर्थिक वाढ, उद्योग, नवोपक्रम आणि पायाभूत सुविधा, असमानता कमी करणे, शाश्वत शहरे आणि समुदाय, जबाबदार उपभोग आणि उत्पादन, हवामान बदल, पाण्याखालील जीवन, जमिनीवरील जीवन, शांतता, न्याय आणि मजबूत संस्था तसेच उद्दिष्ट्यांसाठी भागीदारी यांसारख्या महत्त्वपूर्ण बाबींचा समावेश आहे. ही उद्दिष्ट्ये २०३० पर्यंत जगभरात समानता, शांतता आणि समृद्धी प्रस्थापित करण्यासाठी एक जागतिक कृती आराखडा म्हणून कार्य करतात.
२०२५ पर्यंतची स्थिती:
अहवालात स्पष्टपणे नमूद केले आहे की, अनेक प्रमुख विकास उद्दिष्ट्यांच्या दिशेने प्रगती मंदावली आहे किंवा काही बाबतीत उलट फिरली आहे. कोविड-१९ महामारी, भू-राजकीय तणाव आणि हवामान बदलाचे वाढते परिणाम यांसारख्या जागतिक संकटांनी या प्रगतीला आणखी खीळ घातली आहे.
- गरिबी आणि भूक: गरिबी आणि भूक निर्मूलनाच्या दिशेने झालेले पूर्वीचे प्रयत्न महामारी आणि आर्थिक अस्थिरतेमुळे मागे पडले आहेत. अनेक देशांमध्ये उपासमारी आणि कुपोषणाचे प्रमाण वाढले आहे.
- शिक्षण आणि आरोग्य: दर्जेदार शिक्षण आणि उत्तम आरोग्य सेवा यांसारख्या मूलभूत गरजा पूर्ण करण्यातही अनेक देश अपयशी ठरले आहेत. शाळा बंद असल्यामुळे आणि आरोग्य सेवांवर ताण आल्यामुळे लाखो मुलांचे शिक्षण थांबले आणि आरोग्याच्या समस्या वाढल्या.
- हवामान बदल: हवामान बदलाचे संकट अधिक तीव्र झाले आहे. तापमान वाढ, नैसर्गिक आपत्ती आणि जीवविविधतेचा ऱ्हास यांसारख्या समस्यांनी गंभीर रूप धारण केले आहे. हवामान बदलाला सामोरे जाण्यासाठी तातडीच्या उपायांची गरज आहे.
- लैंगिक समानता आणि महिला सक्षमीकरण: लैंगिक समानतेच्या दिशेने काही प्रमाणात प्रगती झाली असली तरी, महिलांवरील हिंसाचार आणि कामाच्या ठिकाणी असमानता यांसारख्या समस्या आजही कायम आहेत.
पुढील वाटचाल:
हा अहवाल केवळ समस्यांवर प्रकाश टाकत नाही, तर या उद्दिष्टांना साध्य करण्यासाठी तातडीने आणि एकत्रित प्रयत्नांची गरज असल्याचे अधोरेखित करतो. यासाठी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर सहकार्य वाढवणे, शाश्वत गुंतवणुकीला प्रोत्साहन देणे आणि धोरणात्मक बदल करणे आवश्यक आहे.
- पुनरुज्जीवन आणि नवोपक्रम: २०३० पर्यंतच्या लक्ष्यापर्यंत पोहोचण्यासाठी जगभरातील देशांना आपल्या धोरणांमध्ये आणि कृतींमध्ये नवोपक्रम आणण्याची आणि आवश्यक ते बदल करण्याची गरज आहे.
- आंतरराष्ट्रीय सहकार्य: विकसित राष्ट्रांनी विकसनशील राष्ट्रांना आर्थिक आणि तांत्रिक सहाय्य पुरवणे गरजेचे आहे. तसेच, ज्ञान आणि अनुभवांची देवाणघेवाण महत्त्वाची ठरेल.
- लोकसहभाग: केवळ सरकारच नाही, तर खाजगी क्षेत्र, नागरी समाज आणि सामान्य नागरिक यांचाही यात सक्रिय सहभाग असणे आवश्यक आहे.
निष्कर्ष:
SDGs हे जगाला अधिक चांगले बनवण्यासाठी एक महत्त्वाकांक्षी आणि आवश्यक साधन आहेत. २०25 पर्यंतची आकडेवारी चिंताजनक असली तरी, ही उद्दिष्ट्ये अजूनही साध्य करण्यायोग्य आहेत, जर आपण सर्वजण मिळून प्रामाणिक प्रयत्न केले. हा अहवाल एक “कंपास” म्हणून काम करतो, जो आपल्याला प्रगतीची दिशा दाखवतो, परंतु त्या दिशेने चालण्यासाठी दृढनिश्चय आणि एकत्रित प्रयत्नांची आज नितांत गरज आहे. येणारी वर्षे या उद्दिष्टांच्या पूर्ततेसाठी अत्यंत निर्णायक ठरणार आहेत.
‘A compass towards progress’ – but key development goals remain way off track
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
‘‘A compass towards progress’ – but key development goals remain way off track’ SDGs द्वारे 2025-07-14 12:00 वाजता प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख नम्र भाषेत लिहा. कृपया मराठीत फक्त लेखासह उत्तर द्या.