जमीन नाही, भविष्य अंधारात: तरुण शेतकऱ्यांचे व्यथाकथन,Economic Development


जमीन नाही, भविष्य अंधारात: तरुण शेतकऱ्यांचे व्यथाकथन

संयुक्त राष्ट्रांच्या आर्थिक विकास विभागाने ३ जुलै २०२५ रोजी प्रकाशित केलेल्या ‘Landless and locked out: Young farmers struggle for a future’ या अहवालानुसार, जगभरातील तरुण शेतकरी आज अनेक गंभीर समस्यांना तोंड देत आहेत. जमीन मालकीचा अभाव, आधुनिक शेतीसाठी आवश्यक असलेल्या साधनांची कमतरता आणि बदलत्या हवामानाचा फटका यांमुळे त्यांच्या भविष्यावर प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहे. हा अहवाल तरुण पिढीला शेती क्षेत्राकडे आकर्षित करण्यात येणाऱ्या अडचणींवर प्रकाश टाकतो, ज्यामुळे अन्नसुरक्षेसारख्या जागतिक समस्यांवरही परिणाम होण्याची शक्यता आहे.

तरुण शेतकऱ्यांसमोरील आव्हाने:

  • जमीन मालकीचा अभाव: अनेक देशांमध्ये, जमीन मालकीची परंपरा पिढ्यानपिढ्या चालत आली आहे. त्यामुळे नवीन पिढीला शेती करण्यासाठी जमीन मिळवणे अत्यंत कठीण झाले आहे. लहान कंत्राटी शेती (smallholder farming) आणि भाडेतत्त्वावरील शेतीमध्ये गुंतलेले तरुण अनेकदा स्वतःच्या जमिनीच्या अभावामुळे दीर्घकालीन गुंतवणूक करण्यास कचरतात.
  • आर्थिक अडचणी: आधुनिक शेतीसाठी आवश्यक असलेली यंत्रसामग्री, उच्च प्रतीचे बियाणे, खते आणि कीटकनाशके यांच्या खरेदीसाठी मोठ्या भांडवलाची आवश्यकता असते. तरुण शेतकऱ्यांकडे सहसा पुरेसे भांडवल नसते आणि त्यांना बँकेकडून कर्ज मिळविण्यातही अडचणी येतात.
  • हवामान बदलाचा परिणाम: अनियमित पाऊस, दुष्काळ, अतिवृष्टी आणि तापमानवाढ यांसारख्या हवामान बदलाच्या परिणामांमुळे शेतीचे मोठे नुकसान होत आहे. याचा फटका विशेषतः लहान शेतकऱ्यांना बसतो, कारण त्यांच्याकडे हवामान बदलाशी जुळवून घेण्यासाठी आवश्यक तंत्रज्ञान आणि संसाधने नसतात.
  • आधुनिक तंत्रज्ञानाचा अभाव: शेतीमधील आधुनिकीकरण आणि तंत्रज्ञानाचा वापर वाढत्या प्रमाणात होत आहे. मात्र, अनेक तरुण शेतकऱ्यांना या तंत्रज्ञानाची माहिती नसते किंवा ते वापरण्यासाठी त्यांच्याकडे पुरेशी संसाधने नसतात. माहिती तंत्रज्ञानाचा अभाव त्यांना जागतिक बाजारपेठेशी जोडले जाण्यापासून वंचित ठेवतो.
  • उत्पादित मालाला योग्य भाव नसणे: अनेकदा शेतकरी मेहनतीने पीक घेतात, परंतु त्यांना त्यांच्या उत्पादित मालाला योग्य भाव मिळत नाही. मध्यस्थांच्या साखळीमुळे शेतकऱ्यांचा नफा कमी होतो, ज्यामुळे त्यांची आर्थिक स्थिती आणखी बिकट होते.
  • ग्रामीण भागातून शहरांकडे स्थलांतर: शेती क्षेत्रातील निराशाजनक चित्रामुळे अनेक तरुण ग्रामीण भागातून रोजगाराच्या शोधात शहरांकडे स्थलांतरित होत आहेत. यामुळे ग्रामीण भागातील शेतीची कामे करण्यासाठी मनुष्यबळाची कमतरता भासते आणि शेती क्षेत्राचे भविष्य धोक्यात येते.

भविष्यासाठी उपाययोजना:

या आव्हानांवर मात करण्यासाठी आणि तरुण पिढीला शेती क्षेत्राकडे आकर्षित करण्यासाठी खालील उपाययोजना करणे आवश्यक आहे:

  • जमीन सुधारणा धोरणे: सरकारने जमीन मालकी सुधारण्यासाठी धोरणे आखावीत, जेणेकरून तरुण शेतकऱ्यांना जमीन मिळण्यास मदत होईल.
  • आर्थिक सहाय्य आणि सुलभ कर्ज: तरुण शेतकऱ्यांना शेतीसाठी भांडवल उपलब्ध करून देण्यासाठी सुलभ कर्जाच्या योजना आणि आर्थिक सहाय्य उपलब्ध करून देणे गरजेचे आहे.
  • आधुनिक तंत्रज्ञानाचे प्रशिक्षण: आधुनिक शेती तंत्रज्ञान, माहिती तंत्रज्ञान आणि हवामान बदलाशी जुळवून घेण्याचे प्रशिक्षण तरुण शेतकऱ्यांना देणे आवश्यक आहे.
  • बाजारपेठेशी जोडणी: शेतकऱ्यांनी उत्पादित केलेल्या मालाला योग्य भाव मिळावा यासाठी मध्यस्थांची साखळी कमी करून थेट बाजारपेठेशी जोडणी साधण्यासाठी प्रोत्साहन देणे.
  • शेतीपूरक उद्योगांना प्रोत्साहन: केवळ शेतीवर अवलंबून न राहता, शेतीपूरक व्यवसाय जसे की पशुपालन, कुक्कुटपालन, मत्स्यपालन, अन्न प्रक्रिया उद्योग यांना प्रोत्साहन दिल्यास तरुणांना रोजगाराच्या नवीन संधी मिळतील.
  • शाश्वत शेती पद्धती: पर्यावरणाला पूरक अशा शाश्वत शेती पद्धतींचा अवलंब करण्यास प्रोत्साहन देणे, जेणेकरून हवामान बदलाचा शेतीवरील नकारात्मक परिणाम कमी करता येईल.

संयुक्त राष्ट्रांच्या अहवालानुसार, तरुण शेतकरी हे जगाच्या अन्नसुरक्षेचे भविष्य आहेत. त्यांच्या समस्यांकडे दुर्लक्ष करणे म्हणजे भविष्यातील अन्नटंचाईला निमंत्रण देणे होय. त्यामुळे, सरकारने, आंतरराष्ट्रीय संस्थांनी आणि समाजाने एकत्र येऊन या तरुण शेतकऱ्यांना आधार देणे आणि त्यांना शेती क्षेत्रात यशस्वी होण्यासाठी प्रोत्साहन देणे काळाची गरज आहे.


Landless and locked out: Young farmers struggle for a future


AI ने बातमी दिली आहे.

खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:

‘Landless and locked out: Young farmers struggle for a future’ Economic Development द्वारे 2025-07-03 12:00 वाजता प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख नम्र भाषेत लिहा. कृपया मराठीत फक्त लेखासह उत्तर द्या.

Leave a Comment