‘Choice’ ने संशोधनात्मक ग्रंथपालकांसाठी जनरेटिव्ह AI साक्षरतेवर आधारित教材 (शैक्षणिक सामग्री) प्रकाशित केली
प्रकाशित तारीख: ११ जुलै २०२५, ०२:०६ (भारतीय प्रमाणवेळ)
स्रोत: क.र.न.त. अवेअरनेस पोर्टल (Current Awareness Portal)
सारांश:
‘Choice’ या मासिकाने नुकतेच संशोधनात्मक ग्रंथपालकांसाठी (research librarians) एक महत्वपूर्ण शैक्षणिक सामग्री प्रकाशित केली आहे. या सामग्रीचा उद्देश जनरेटिव्ह आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (Generative AI) बद्दल ग्रंथपालकांना आवश्यक असणारी साक्षरता आणि कौशल्ये विकसित करण्यास मदत करणे हा आहे. क.र.न.त. अवेअरनेस पोर्टलवर ११ जुलै २०२५ रोजी ही माहिती प्रकाशित झाली आहे. आजच्या डिजिटल युगात, जिथे जनरेटिव्ह AI तंत्रज्ञान वेगाने विकसित होत आहे, ग्रंथपालकांसाठी याबद्दल अद्ययावत माहिती असणे अत्यंत आवश्यक आहे.
जनरेटिव्ह AI म्हणजे काय?
जनरेटिव्ह AI हे आर्टिफिशियल इंटेलिजन्सचे एक असे क्षेत्र आहे जे नवीन आणि मूळ सामग्री (content) तयार करू शकते. यामध्ये मजकूर, प्रतिमा, संगीत, कोड आणि इतर अनेक गोष्टींचा समावेश होतो. उदाहरणार्थ, ChatGPT सारखे टूल्स हे जनरेटिव्ह AI चे उत्तम उदाहरण आहेत, जे मानवी भाषेप्रमाणे संवाद साधू शकतात आणि विविध विषयांवर माहिती देऊ शकतात.
संशोधनात्मक ग्रंथपालकांसाठी जनरेटिव्ह AI साक्षरता का महत्त्वाची आहे?
संशोधनात्मक ग्रंथपाल हे विद्यार्थी, प्राध्यापक आणि संशोधकांसाठी माहितीचे प्रमुख स्त्रोत असतात. त्यांना नवनवीन तंत्रज्ञानाची माहिती असणे आणि त्याचा प्रभावीपणे वापर करता येणे आवश्यक आहे. जनरेटिव्ह AI मध्ये खालीलप्रमाणे ग्रंथपालांना मदत करण्याची क्षमता आहे:
-
माहिती शोध आणि विश्लेषण: AI टूल्स वापरून ग्रंथपाल अधिक प्रभावीपणे माहिती शोधू शकतात आणि मोठ्या प्रमाणात डेटाचे विश्लेषण करू शकतात. यामुळे संशोधकांना उपयुक्त माहिती लवकर मिळण्यास मदत होते.
-
संशोधन सहाय्य: AI विशिष्ट विषयांवरील संशोधनासाठी प्राथमिक माहिती गोळा करू शकते, संशोधनाचे मुद्दे तयार करू शकते किंवा साहित्य पुनरावलोकन (literature review) करण्यास मदत करू शकते.
-
नवीन सामग्री निर्मिती: AI चा वापर करून ग्रंथपाल वापरकर्त्यांसाठी माहितीपूर्ण सारांश (summaries), प्रश्नोत्तरे किंवा शिक्षण साधने (learning materials) तयार करू शकतात.
-
ग्रंथालय सेवा सुधारणे: AI च्या मदतीने ग्रंथपाल त्यांच्या सेवा अधिक कार्यक्षम करू शकतात, वापरकर्त्यांच्या प्रश्नांची उत्तरे स्वयंचलितपणे देऊ शकतात आणि ग्रंथालयातील कामांना गती देऊ शकतात.
-
नैतिक विचार आणि विश्वासार्हता: जनरेटिव्ह AI चा वापर करताना माहितीची सत्यता, साहित्यिक चोरी (plagiarism) आणि डेटा गोपनीयता यासारख्या नैतिक बाबींवर लक्ष देणे आवश्यक आहे. ग्रंथपालांना याबद्दल योग्य ज्ञान असणे गरजेचे आहे, जेणेकरून ते वापरकर्त्यांना योग्य मार्गदर्शन करू शकतील.
‘Choice’ च्या教材नात काय समाविष्ट आहे?
‘Choice’ ने प्रकाशित केलेल्या या教材नात जनरेटिव्ह AI चे मूलभूत ज्ञान, त्याचे ग्रंथालय क्षेत्रातील अनुप्रयोग, AI टूल्सचा प्रभावी वापर कसा करावा आणि या तंत्रज्ञानाशी संबंधित नैतिक विचार यावर मार्गदर्शन समाविष्ट असण्याची शक्यता आहे. हे教材न ग्रंथपालांना जनरेटिव्ह AI च्या जगात आत्मविश्वासाने वावरण्यासाठी आणि त्यांच्या व्यावसायिक कार्यामध्ये त्याचा उपयोग करण्यासाठी तयार करेल.
निष्कर्ष:
‘Choice’ ने संशोधनात्मक ग्रंथपालकांसाठी जनरेटिव्ह AI साक्षरतेवर आधारित教材 उपलब्ध करून देणे, हे काळाची गरज आहे. हे教材 ग्रंथपालांना केवळ नवीन तंत्रज्ञानाशी जुळवून घेण्यासच नव्हे, तर माहिती व्यवस्थापन, संशोधन सहाय्य आणि ग्रंथालय सेवांमध्ये नवनवीनता आणण्यासही मदत करेल. ग्रंथालय क्षेत्राच्या भविष्यासाठी हे एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे.
Choice、研究図書館員に向けた生成AIリテラシーに関する教材を配信
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
2025-07-11 02:06 वाजता, ‘Choice、研究図書館員に向けた生成AIリテラシーに関する教材を配信’ カレントアウェアネス・ポータル नुसार प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख सोप्या भाषेत लिहा. कृपया मराठीत उत्तर द्या.