डिजिटल युगातील डेटाचा वापर: डिजिटल एजन्सीचा युरोप आणि अमेरिकेतील कायदेशीर अभ्यासाचा अहवाल
परिचय
आजच्या डिजिटल युगात डेटा हा अत्यंत महत्त्वाचा बनला आहे. विविध कंपन्या, सरकारे आणि संस्था आपल्या कामात डेटाचा मोठ्या प्रमाणात वापर करत आहेत. हा डेटा कसा वापरला जावा, त्याचे नियम काय असावेत, लोकांच्या गोपनीयतेचे संरक्षण कसे करावे, यासारखे अनेक प्रश्न आजच्या काळात महत्त्वाचे आहेत. याच पार्श्वभूमीवर, जपानच्या डिजिटल एजन्सीने (Digital Agency) ‘令和6年度データ利活用に係る欧米等の海外の法制度等に関する調査研究’ (令和6年度 डेटा वापरातील युरोप आणि अमेरिकेतील कायदेशीर प्रणाली इ. संबंधित संशोधन अभ्यास) या विषयावर एक अहवाल प्रकाशित केला आहे. हा अहवाल 26 जून 2025 रोजी सकाळी 6:38 वाजता ‘काレント अवेयरनेस पोर्टल’ (Current Awareness Portal) द्वारे सार्वजनिक करण्यात आला आहे. या लेखात आपण या अहवालातील मुख्य बाबी सोप्या मराठी भाषेत समजून घेणार आहोत.
अहवालाचा उद्देश काय आहे?
या अहवालाचा मुख्य उद्देश हा युरोप (EU) आणि अमेरिका यांसारख्या प्रगत देशांमध्ये डेटाचा वापर आणि व्यवस्थापनासाठी कोणत्या कायदेशीर प्रणाली अस्तित्वात आहेत, याचा अभ्यास करणे हा आहे. जपानमध्येही डेटाचा वापर वाढवण्यासाठी आणि तो सुरक्षितपणे करता यावा यासाठी काय बदल करता येतील, तसेच आंतरराष्ट्रीय स्तरावर काय पद्धती अवलंबल्या जातात, यातून शिकणे हा या अहवालाचा हेतू आहे.
युरोप आणि अमेरिकेतील डेटा संबंधित कायदे आणि प्रणाली
युरोपियन युनियन (EU) मध्ये डेटा संरक्षणासाठी जनरल डेटा प्रोटेक्शन रेग्युलेशन (GDPR) हा एक अत्यंत महत्त्वाचा कायदा आहे. GDPR जगभरात डेटा संरक्षणासाठी एक बेंचमार्क म्हणून ओळखला जातो. या कायद्यानुसार, व्यक्तींना त्यांच्या डेटावर अधिक नियंत्रण मिळते. कंपन्यांना डेटा कसा गोळा करावा, तो कसा वापरावा आणि कसा साठवावा याचे स्पष्ट नियम पाळावे लागतात. डेटा उल्लंघनाची (Data Breach) घटना घडल्यास कंपन्यांना त्याची माहिती द्यावी लागते.
अमेरिकेत डेटा संरक्षणासाठी एक एकीकृत कायदा नाही, परंतु विविध राज्यांमध्ये आणि विशिष्ट क्षेत्रांसाठी वेगवेगळे कायदे आहेत. उदाहरणार्थ, कॅलिफोर्नियातील कॅलिफोर्निया कन्झ्युमर प्रायव्हसी ॲक्ट (CCPA) आणि कॅलिफोर्निया प्रायव्हसी राईट्स ॲक्ट (CPRA) हे अमेरिकेतील महत्त्वाचे कायदे आहेत, जे ग्राहकांना त्यांच्या वैयक्तिक डेटावर अधिक अधिकार देतात. तसेच, आरोग्य डेटासाठी HIPAA (Health Insurance Portability and Accountability Act) आणि मुलांच्या ऑनलाइन डेटासाठी COPPA (Children’s Online Privacy Protection Act) असे विशिष्ट कायदे आहेत.
या अहवालातून जपानला काय शिकायला मिळेल?
- डेटाचा सुरक्षित वापर: युरोप आणि अमेरिकेतील कायदे पाहून जपानला डेटाचा गैरवापर टाळण्यासाठी आणि तो अधिक सुरक्षितपणे वापरण्यासाठी कायदे कडक करण्याची किंवा नवीन कायदे बनवण्याची कल्पना मिळू शकते.
- व्यक्तींच्या गोपनीयतेचे संरक्षण: GDPR आणि CCPA/CPRA सारखे कायदे व्यक्तींना त्यांच्या डेटावर अधिक अधिकार देतात. जपानही असाच दृष्टिकोन स्वीकारून नागरिकांच्या गोपनीयतेचे संरक्षण अधिक मजबूत करू शकते.
- डेटा आधारित नवोपक्रम (Innovation): डेटाचा योग्य आणि सुरक्षित वापर केल्यास नवीन तंत्रज्ञान आणि सेवा विकसित करण्यासाठी मोठा वाव मिळतो. परदेशातील यशस्वी मॉडेल्सचा अभ्यास करून जपानमध्येही डेटा आधारित नवोपक्रमांना चालना मिळू शकते.
- आंतरराष्ट्रीय सहकार्य: जगातील इतर देश डेटा संबंधित कायदे आणि नियम कसे तयार करत आहेत, हे जाणून घेतल्यास जपानला जागतिक स्तरावर सहकार्य करणे आणि डेटाच्या देवाणघेवाणीसाठी सुलभ नियम बनवणे सोपे होईल.
डिजिटल एजन्सीची भूमिका
डिजिटल एजन्सीचे मुख्य काम हे जपानच्या डिजिटल परिवर्तनाला गती देणे आणि नागरिकांना डिजिटल सेवा सुलभपणे उपलब्ध करून देणे आहे. या अभ्यासाच्या अहवालातून मिळालेली माहिती वापरून, डिजिटल एजन्सी जपानमध्ये डेटाचा वापर अधिक चांगला, सुरक्षित आणि लोकांना फायदेशीर ठरेल असा धोरणात्मक बदल घडवून आणण्यास मदत करेल.
निष्कर्ष
हा अहवाल जपानसाठी अत्यंत महत्त्वाचा आहे, कारण तो जगातील डेटा व्यवस्थापनातील सर्वोत्तम पद्धती आणि कायदेशीर चौकटींची माहिती देतो. या माहितीचा उपयोग करून जपान डेटाचा वापर अशा प्रकारे करू शकेल, ज्यामुळे नागरिकांचे हित जपले जाईल, गोपनीयतेचे संरक्षण होईल आणि त्याच वेळी डेटा-आधारित विकासालाही चालना मिळेल. डिजिटल युगात पुढे जाण्यासाठी हा एक महत्त्वपूर्ण पुढाकार आहे.
デジタル庁、「令和6年度データ利活用に係る欧米等の海外の法制度等に関する調査研究」の報告書を公表
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
2025-06-26 06:38 वाजता, ‘デジタル庁、「令和6年度データ利活用に係る欧米等の海外の法制度等に関する調査研究」の報告書を公表’ カレントアウェアネス・ポータル नुसार प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख सोप्या भाषेत लिहा. कृपया मराठीत उत्तर द्या.