रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने (RBI) 10 जून 2025 रोजी ‘मनी मार्केट ऑपरेशन्स’ (Money Market Operations) विषयी एक प्रेस रिलीज जारी केली आहे. 9 जून 2025 रोजीच्या आकडेवारीवर आधारित हा अहवाल आहे. या अहवालात नेमके काय आहे, हे आपण सोप्या भाषेत पाहूया:
मनी मार्केट ऑपरेशन्स म्हणजे काय?
मनी मार्केट ऑपरेशन्स म्हणजे रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) देशातील पैशाच्या बाजारात हस्तक्षेप करते. बँकांना आणि वित्तीय संस्थांना पैशांची गरज असते, तेव्हा त्या RBI कडून कर्ज घेतात किंवा RBI कडे आपले अतिरिक्त पैसे जमा करतात. या व्यवहारांवर RBI लक्ष ठेवते आणि त्यानुसार धोरणे ठरवते.
9 जून 2025 च्या अहवालातील महत्वाचे मुद्दे:
या अहवालात 9 जून 2025 रोजी झालेले व्यवहार आणि त्यांची आकडेवारी दिली आहे. यात खालील गोष्टींचा समावेश असतो:
- लिक्विडिटी ॲडजस्टमेंट फॅसिलिटी (LAF): या सुविधेअंतर्गत, बँका RBI कडून रात्रीतून (overnight) कर्ज घेतात किंवा RBI कडे पैसे जमा करतात. यामुळे बाजारात पैशांची उपलब्धता (liquidity) राखली जाते.
- रेपो ऑक्शन (Repo Auction): रेपो म्हणजे ‘ repurchase agreement ‘. या अंतर्गत बँका सरकारी रोखे (government securities) RBI कडे गहाण ठेवून कर्ज घेतात.
- रिव्हर्स रेपो ऑक्शन (Reverse Repo Auction): रिव्हर्स रेपो म्हणजे बँका त्यांचे अतिरिक्त पैसे RBI कडे जमा करतात आणि त्यावर व्याज मिळवतात.
- मार्जिनल स्टँडिंग फॅसिलिटी (MSF): जेव्हा बँकांना इतर कोणत्याही मार्गाने पैसे मिळत नाहीत, तेव्हा त्या MSF अंतर्गत RBI कडून जास्त व्याजदराने कर्ज घेऊ शकतात.
या आकडेवारीवरून RBI ला हे समजते की बाजारात पैशांची मागणी आणि पुरवठा किती आहे. त्यानुसार RBI आपल्या धोरणांमध्ये बदल करते.
या आकडेवारीचा अर्थ काय?
या आकडेवारीवरून काही गोष्टी स्पष्ट होतात:
- जर रेपो ऑक्शनमध्ये बँकांनी मोठ्या प्रमाणात कर्ज घेतले, तर याचा अर्थ असा होतो की बाजारात पैशांची मागणी जास्त आहे.
- जर रिव्हर्स रेपो ऑक्शनमध्ये बँकांनी जास्त पैसे जमा केले, तर याचा अर्थ असा होतो की बँकांकडे पुरेसा पैसा आहे, पण त्यांना गुंतवणुकीसाठी चांगले पर्याय मिळत नाहीयेत.
RBI या माहितीचा उपयोग करून महागाई (inflation) नियंत्रित ठेवण्याचा आणि आर्थिक विकास (economic growth) वाढवण्याचा प्रयत्न करते.
सर्वसामान्यांवर काय परिणाम होतो?
मनी मार्केट ऑपरेशन्सचा थेट परिणाम आपल्यावर होत नसला तरी, त्याचे अप्रत्यक्ष परिणाम नक्कीच होतात.
- व्याज दर (Interest Rates): RBI च्या धोरणांमुळे बँकांच्या व्याजदरांवर परिणाम होतो. त्यामुळे गृहकर्ज (home loan), वाहन कर्ज (vehicle loan) आणि इतर कर्जांचे दर बदलू शकतात.
- महागाई (Inflation): RBI महागाई नियंत्रणात ठेवण्याचा प्रयत्न करते, ज्यामुळे आपल्या जीवनावश्यक वस्तूंच्या किमती स्थिर राहण्यास मदत होते.
- आर्थिक विकास (Economic Growth): RBI च्या प्रयत्नांमुळे देशाच्या आर्थिक विकासाला चालना मिळते, ज्यामुळे रोजगाराच्या संधी वाढतात.
त्यामुळे, RBI च्या मनी मार्केट ऑपरेशन्सकडे लक्ष ठेवणे महत्त्वाचे आहे, कारण त्याचा आपल्या जीवनावर आणि अर्थव्यवस्थेवर परिणाम होतो.
Money Market Operations as on June 09, 2025
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
2025-06-10 09:00 वाजता, ‘Money Market Operations as on June 09, 2025’ Bank of India नुसार प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख सोप्या भाषेत लिहा. कृपया मराठीत उत्तर द्या.
429