नातेगोते नव्हे, काळजी महत्त्वाची: विद्यापीठाच्या अभ्यासातून ‘नॉन-ट्रॅडिशनल’ काळजीवाहूंचे महत्त्व अधोरेखित!
बालमित्रांनो आणि विद्यार्थी मित्रांनो,
तुम्ही कधी विचार केला आहे का की ज्यांना आपल्या रक्ताचे नाते नाही, ते सुद्धा आपल्या कुटुंबासाठी, विशेषतः आजारी व्यक्तींसाठी किती महत्त्वाची भूमिका बजावू शकतात? नुकताच युनिव्हर्सिटी ऑफ मिशिगनने (University of Michigan) एक खूपच रंजक अभ्यास प्रसिद्ध केला आहे, ज्याचं नाव आहे ‘केअर बियॉन्ड किन: यू-एम स्टडी अर्जिस रिथिंक ॲज नॉन-ट्रॅडिशनल केअरगिव्हर्स स्टेप अप इन डेमेन्शिया केअर’. हे जरा मोठं नाव आहे, पण त्याचा अर्थ खूप सोपा आणि महत्त्वाचा आहे. चला तर मग, या अभ्यासाबद्दल आणि विज्ञानाच्या मदतीने आपण हे सगळं कसं समजू शकतो, हे सोप्या भाषेत जाणून घेऊया.
आजोबा-आजी किंवा आई-बाबा आजारी पडले तर?
समजा, तुमचे आजोबा किंवा आजी आजारी आहेत, त्यांना ‘स्मृतिभ्रंश’ (Dementia) झाला आहे. याचा अर्थ त्यांना गोष्टी आठवत नाहीत, ते गोंधळून जातात किंवा त्यांना स्वतःची काळजी घेणेही कठीण जाते. अशा वेळी कुटुंबातील सदस्य, जसे की आई, बाबा, काका, काकू त्यांची काळजी घेतात, बरोबर? त्यांना जेवण भरवतात, औषधं देतात, त्यांच्यासोबत बोलतात, त्यांना आनंद देण्याचा प्रयत्न करतात. हे झालं ‘नातेवाईक’ किंवा ‘रक्ताच्या नात्यातील’ काळजीवाहू.
पण, या अभ्यासाचा ‘नॉन-ट्रॅडिशनल’ म्हणजे काय?
युनिव्हर्सिटी ऑफ मिशिगनच्या अभ्यासात असं दिसून आलं आहे की, आता अनेकदा अशा आजारी व्यक्तींची काळजी केवळ रक्ताच्या नात्यातील लोकच नाही, तर इतरही अनेक लोक घेताना दिसतात. यांनाच ‘नॉन-ट्रॅडिशनल केअरगिव्हर्स’ (Nontraditional Caregivers) म्हणतात. म्हणजे, हे असे लोक आहेत ज्यांचे आजारी व्यक्तीशी रक्ताचे नाते नाही, पण ते त्यांची पूर्ण आपुलकीने आणि प्रेमाने काळजी घेतात.
हे ‘नॉन-ट्रॅडिशनल’ काळजीवाहू कोण असू शकतात?
- मित्र: आजारी व्यक्तींचे जुने मित्र जे त्यांची विचारपूस करतात आणि मदत करतात.
- शेजारी: जे आपल्या शेजारच्या व्यक्तीला गरज असताना मदतीचा हात देतात.
- समुदाय स्वयंसेवक: ज्यांना लोकांची मदत करायला आवडते आणि ते खास प्रशिक्षण घेऊन अशा आजारी व्यक्तींची काळजी घेतात.
- काळजी घेणारे व्यावसायिक: जसे की नर्सेस किंवा थेरपिस्ट, जे केवळ कामासाठी नाही, तर त्या व्यक्तीला आपलं समजून तिची सेवा करतात.
मग या अभ्यासातून काय कळलं?
या अभ्यासात वैज्ञानिकांनी (Scientists) हे शोधून काढले आहे की, स्मृतिभ्रंश (Dementia) झालेल्या लोकांसाठी या ‘नॉन-ट्रॅडिशनल’ काळजीवाहूंची भूमिका खूपच महत्त्वाची आहे.
- नवीन दृष्टिकोन: हा अभ्यास सांगतो की, आपण स्मृतिभ्रंश झालेल्या व्यक्तींच्या काळजीबद्दलचा आपला विचार बदलायला हवा. केवळ कुटुंबावर अवलंबून न राहता, समाजातील इतर लोकही यात कसे सहभागी होऊ शकतात, याचा विचार करायला हवा.
- जास्त मदत: अनेकदा कुटुंबातील सदस्यांवर खूप मोठा ताण येतो. अशा वेळी हे ‘नॉन-ट्रॅडिशनल’ काळजीवाहू मदत करून तो ताण कमी करू शकतात.
- खुशी आणि आधार: जे लोक रक्ताचे नातेवाईक नसतानाही प्रेम आणि आपुलकीने काळजी घेतात, ते आजारी व्यक्तींना खूप आनंद आणि सुरक्षिततेची भावना देतात. त्यांना एकटेपणा जाणवत नाही.
- शास्त्राचा उपयोग: हे अभ्यासक (Researchers) विविध शास्त्रज्ञांच्या मदतीने (उदा. समाजशास्त्रज्ञ, मानसशास्त्रज्ञ) हे सर्व शोधून काढतात. ते लोकांच्या प्रतिक्रिया घेतात, माहिती गोळा करतात आणि त्याचे विश्लेषण करतात.
हे सर्व विज्ञान कसे आहे?
तुम्ही म्हणाल, यात विज्ञानाचा काय संबंध? तर मुलांनो, इथे विज्ञानाचा खूप मोठा संबंध आहे!
- समाजशास्त्र (Sociology): समाजशास्त्रज्ञ अभ्यास करतात की लोक एकमेकांशी कसे वागतात, समाजात गोष्टी कशा चालतात. या अभ्यासात त्यांनी पाहिले की, लोक एकमेकांना कशी मदत करत आहेत आणि हे कसं बदलत आहे.
- मानसशास्त्र (Psychology): मानसशास्त्रज्ञ आजारी व्यक्तींच्या आणि त्यांच्या काळजीवाहूंच्या भावनांचा, त्यांच्या मानसिक आरोग्याचा अभ्यास करतात. स्मृतिभ्रंश झालेल्या व्यक्तींना कसे वाटते, काळजीवाहूंच्यावर काय परिणाम होतो, हे ते समजून घेतात.
- आरोग्य विज्ञान (Health Science): वैद्यकीय (Medical) आणि आरोग्य क्षेत्रातील संशोधक (Researchers) स्मृतिभ्रंश कसा होतो, त्यावर काय उपाय आहेत, याचा अभ्यास करतात. पण या अभ्यासात त्यांनी मदतीच्या स्वरूपावर लक्ष केंद्रित केले आहे.
- डेटा विश्लेषण (Data Analysis): गोळा केलेल्या माहितीचे विश्लेषण करण्यासाठी गणित आणि संगणक विज्ञानाचा (Computer Science) वापर केला जातो. ज्यामुळे या अभ्यासाचे निष्कर्ष बरोबर आणि अचूक मिळतात.
या अभ्यासातून आपल्याला काय शिकायला मिळतं?
हा अभ्यास आपल्याला शिकवतो की, प्रेम आणि काळजी ही रक्ताच्या नात्यातच बांधलेली नसते. जेव्हा कोणीतरी आजारी असतं, तेव्हा त्याला फक्त औषधांची नाही, तर माणसांच्या प्रेमाची, आपुलकीची आणि सोबतीचीही गरज असते. हे ‘नॉन-ट्रॅडिशनल’ काळजीवाहू समाजाला अधिक संवेदनशील आणि मदतीचा हात देणारा बनवतात.
विज्ञान आणि तुम्ही!
बालमित्रांनो, हे सर्व अभ्यास वैज्ञानिक पद्धती वापरून केले जातात. जर तुम्हालाही या जगात काय चालले आहे, लोक एकमेकांना कशी मदत करतात, आजार कसे बरे होतात, किंवा नवीन गोष्टी कशा शोधल्या जातात, यात रस असेल, तर तुम्ही पण मोठे झाल्यावर वैज्ञानिक बनू शकता!
तुम्ही आजच तुमच्या आजूबाजूला बघा. कोण कोणाला मदत करतंय? कोणाला कशाची गरज आहे? छोटी छोटी निरीक्षणं करा. मग जेव्हा तुम्ही मोठे व्हाल, तेव्हा अशा अनेक महत्त्वाच्या प्रश्नांची उत्तरं शोधण्यासाठी तुम्ही विज्ञानाचा वापर करू शकाल.
हा अभ्यास एक नवीन विचार देतो की, आपण सर्वजण मिळून एका चांगल्या समाजाची निर्मिती करू शकतो, जिथे प्रत्येक गरजू व्यक्तीला मदत मिळेल, मग ती मदत कुटुंबाकडून असो वा मित्रांकडून, शेजाऱ्यांकडून असो किंवा अनोळखी पण मदतीचा हात पुढे करणाऱ्या माणसांकडून असो!
चला तर मग, विज्ञानाच्या मदतीने आपण जगाला अधिक चांगले आणि प्रेमळ ठिकाण बनवूया!
Care beyond kin: U-M study urges rethink as nontraditional caregivers step up in dementia care
एआयने बातम्या दिल्या आहेत.
Google Gemini मधून प्रतिसाद मिळवण्यासाठी खालील प्रश्न वापरण्यात आला:
2025-07-29 17:17 ला, University of Michigan ने ‘Care beyond kin: U-M study urges rethink as nontraditional caregivers step up in dementia care’ प्रकाशित केले. कृपया संबंधित माहितीसह, मुले आणि विद्यार्थ्यांना समजेल अशा सोप्या भाषेत एक सविस्तर लेख लिहा, ज्यामुळे अधिक मुलांना विज्ञानात रुची घेण्यासाठी प्रोत्साहन मिळेल. कृपया मराठीमध्येच लेख द्या.