क्विशिंग: QR कोडद्वारे फसवणुकीचा नवीन धोका आणि त्यापासून बचावाचे उपाय
आजकाल स्मार्टफोनचा वापर मोठ्या प्रमाणात वाढला आहे. अनेक ठिकाणी पेमेंट करण्यासाठी, माहिती मिळवण्यासाठी किंवा वेबसाइट्स उघडण्यासाठी QR कोडचा वापर केला जातो. QR कोड सोयीचे असले तरी, या तंत्रज्ञानाचा गैरवापर करून फसवणूक करण्याचे प्रकारही वाढत आहेत. ‘क्विशिंग’ (Quishing) म्हणजेच QR कोडद्वारे फसवणूक, हा आता एक गंभीर चिंतेचा विषय बनला आहे. Korben.info या वेबसाइटवर २८ जुलै २०२५ रोजी प्रकाशित झालेल्या ‘क्विशिंग – L’arnaque au QR code qui fait des ravages (et comment s’en protéger)’ या लेखात या समस्येवर सविस्तर प्रकाश टाकण्यात आला आहे.
क्विशिंग म्हणजे काय?
क्विशिंग हा ‘QR कोड’ आणि ‘फिशिंग’ (Phishing) या शब्दांचे एकत्रीकरण आहे. फिशिंगमध्ये सामान्यतः ईमेल किंवा मेसेजद्वारे फसवणुकीचे प्रयत्न केले जातात, त्याच धर्तीवर क्विशिंगमध्ये QR कोडचा वापर केला जातो. हॅकर किंवा सायबर गुन्हेगार एका बनावट QR कोडद्वारे वापरकर्त्यांना फसविण्यासाठी प्रयत्न करतात. हा बनावट QR कोड अनेक ठिकाणी, जसे की सार्वजनिक ठिकाणी, वेबसाइट्सवर किंवा ईमेलमध्ये लपवलेला असू शकतो. जेव्हा एखादा वापरकर्ता हा QR कोड स्कॅन करतो, तेव्हा त्याला एका बनावट वेबसाइटवर नेले जाते, जिथे त्याची संवेदनशील माहिती, जसे की लॉगिन क्रेडेन्शियल्स, बँक तपशील किंवा इतर वैयक्तिक माहिती चोरली जाते.
क्विशिंगचे धोके आणि ते कसे कार्य करते?
- बनावट पेमेंट विनंत्या: हॅकर बँकेच्या किंवा पेमेंट ॲपच्या लोगोचा वापर करून बनावट QR कोड तयार करू शकतात. जेव्हा वापरकर्ता हा कोड स्कॅन करतो, तेव्हा त्याला फसव्या पेमेंट पेजवर नेले जाते आणि त्यातून पैसे उकळले जातात.
- मालवेअर इन्स्टॉलेशन: QR कोड स्कॅन केल्यानंतर थेट मालवेअर (Malware) किंवा व्हायरस (Virus) तुमच्या डिव्हाइसवर इन्स्टॉल होऊ शकतो. हा मालवेअर तुमच्या डिव्हाइसवरील माहिती चोरू शकतो किंवा तुमच्या ॲक्टिव्हिटीजवर लक्ष ठेवू शकतो.
- फिशिंग वेबसाइट्स: QR कोड स्कॅन केल्यावर तुम्हाला एखाद्या बनावट वेबसाइटवर नेले जाऊ शकते, जी एखाद्या प्रसिद्ध ब्रँड किंवा सेवेसारखी दिसते. उदाहरणार्थ, ती वेबसाइट एखाद्या ई-कॉमर्स साइटसारखी किंवा सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मसारखी असू शकते. तिथे तुमचा युझरनेम आणि पासवर्ड विचारला जातो, जो चोरला जातो.
- सार्वजनिक ठिकाणी धोका: अनेकदा रेस्टॉरंट्स, पार्किंग लॉट्स किंवा इतर सार्वजनिक ठिकाणी QR कोडचा वापर होतो. हॅकर मूळ QR कोडवर आपला बनावट QR कोड चिकटवू शकतात. यामुळे लोकांना फसवण्याचा धोका वाढतो.
क्विशिंगपासून स्वतःचे संरक्षण कसे करावे?
Korben.info च्या लेखात यापासून बचाव करण्यासाठी काही महत्त्वाचे उपाय सुचवले आहेत:
- QR कोड स्कॅन करण्यापूर्वी पडताळणी करा: कोणत्याही QR कोडला स्कॅन करण्यापूर्वी तो कोठे आणि कसा ठेवला आहे हे तपासा. जर तो चिकटवलेला दिसत असेल किंवा काही संशयास्पद वाटत असेल, तर स्कॅन करणे टाळा.
- URL तपासा: QR कोड स्कॅन केल्यानंतर लगेच मोबाइलवर जी URL (वेबसाइटचा पत्ता) उघडेल, ती काळजीपूर्वक तपासा. ती URL अधिकृत आहे की नाही याची खात्री करा. स्पेलिंगमध्ये चूक असणे किंवा अपरिचित डोमेन नेम असणे हे धोक्याचे लक्षण असू शकते.
- संवेदनशील माहितीची मागणी टाळा: जर QR कोड स्कॅन केल्यावर तुम्हाला थेट लॉगिन डिटेल्स, पासवर्ड किंवा आर्थिक माहिती विचारली जात असेल, तर ती माहिती देऊ नका. अधिकृत कंपन्या सहसा अशा प्रकारे माहिती मागत नाहीत.
- अँटी-व्हायरस आणि अँटी-मालवेअर सॉफ्टवेअर वापरा: तुमच्या स्मार्टफोनमध्ये चांगले अँटी-व्हायरस आणि अँटी-मालवेअर सॉफ्टवेअर इन्स्टॉल करा आणि ते नियमितपणे अपडेट करा. हे सॉफ्टवेअर तुम्हाला मालवेअर आणि फिशिंग प्रयत्नांपासून वाचवू शकतात.
- विश्वासार्ह ॲप्सचा वापर करा: QR कोड स्कॅन करण्यासाठी स्मार्टफोनमध्ये असलेले अधिकृत स्कॅनर वापरा किंवा Play Store/App Store वरून विश्वासार्ह स्कॅनर ॲप डाउनलोड करा.
- संदिग्ध लिंक्सवर क्लिक करू नका: जर तुम्हाला ईमेल किंवा मेसेजमध्ये QR कोड मिळाला असेल आणि तो संशयास्पद वाटत असेल, तर त्यावर क्लिक करू नका किंवा स्कॅन करू नका.
- जागरूक रहा: सायबर सुरक्षेबद्दल आणि नवनवीन फसवणुकीच्या प्रकारांबद्दल माहिती ठेवा. जागरूकता हाच बचावाचा सर्वोत्तम मार्ग आहे.
निष्कर्ष:
QR कोड हे तंत्रज्ञान सोयीचे आणि उपयुक्त असले तरी, क्विशिंगसारख्या सायबर धोक्यांपासून सावध राहणे आवश्यक आहे. Korben.info च्या लेखातील माहितीनुसार, जराशी जागरूकता आणि खबरदारी घेतल्यास आपण या फसवणुकीचे बळी होण्यापासून स्वतःला वाचवू शकतो. नेहमी सतर्क राहा आणि आपली वैयक्तिक व आर्थिक माहिती सुरक्षित ठेवा.
Quishing – L’arnaque au QR code qui fait des ravages (et comment s’en protéger)
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
‘Quishing – L’arnaque au QR code qui fait des ravages (et comment s’en protéger)’ Korben द्वारे 2025-07-28 11:31 वाजता प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख नम्र भाषेत लिहा. कृपया मराठीत फक्त लेखासह उत्तर द्या.