‘The Economist’ च्या अभ्यासातून खरेदी विभागाचे (Procurement Department) वाढणारे महत्त्व: एक सोप्या भाषेत आढावा
प्रस्तावना
कल्पना करा की तुम्ही एक छान खेळणं किंवा उपयोगी वस्तू बनवण्यासाठी लागणाऱ्या सगळ्या गोष्टी गोळा करत आहात. जसं की, आईस्क्रीम बनवण्यासाठी दूध, साखर, फळं लागतात. शाळा सुरू होण्यापूर्वी वह्या, पेन, कंपास पेटी लागते. तर, या सगळ्या गोष्टी योग्य वेळी, योग्य किमतीत आणि चांगल्या प्रतीच्या मिळवण्याचं काम एक खास विभाग करतो, ज्याला ‘खरेदी विभाग’ (Procurement Department) म्हणतात. SAP आणि ‘The Economist’ ने मिळून एक अभ्यास केला आहे, ज्यामध्ये या खरेदी विभागाचे महत्त्व किती वाढले आहे, हे सांगितले आहे. चला तर मग, आपण या अभ्यासाबद्दल सोप्या भाषेत माहिती घेऊया.
खरेदी विभाग म्हणजे काय?
ज्याप्रमाणे तुम्ही तुमच्या घरी लागणाऱ्या भाज्या, फळे, दूध विकत आणता, त्याचप्रमाणे मोठ्या कंपन्या किंवा संस्थांना त्यांचे काम करण्यासाठी अनेक गोष्टी लागतात. या गोष्टी म्हणजे कच्चा माल (ज्यापासून वस्तू बनवतात), मशीनरी (यंत्रसामग्री), ऑफिससाठी लागणाऱ्या वस्तू, किंवा अगदी कर्मचाऱ्यांसाठी लागणाऱ्या सेवा. या सगळ्या गोष्टींची खरेदी करण्याची आणि ती योग्य पद्धतीने करण्याची जबाबदारी ‘खरेदी विभागाची’ असते.
‘From Risk to Resilience: Procurement’s Growth to a Strategic Position’ – अभ्यासाचा अर्थ काय?
हा अभ्यास सांगतो की, पूर्वी खरेदी विभाग फक्त वस्तू विकत घेण्यापुरते मर्यादित होते. पण आता जग बदलले आहे. अनेक नवीन समस्या आणि आव्हाने समोर येत आहेत. जसे की, कधीकधी जगातील वेगवेगळ्या भागांमधून वस्तू आणण्यात अडचण येते (उदा. कोरोनासारख्या वेळी). कधी अचानक वस्तूंची किंमत खूप वाढते. कधी हवामान बदलामुळे शेतीवर परिणाम होतो आणि त्यामुळे लागणारा कच्चा माल मिळणे कठीण होते.
या सगळ्या अडचणींना ‘जोखीम’ (Risk) म्हणतात. या जोखिमांना तोंड देऊन कंपनीचे काम सुरळीत चालू ठेवणे, याला ‘लवचिकता’ (Resilience) म्हणतात. हा अभ्यास सांगतो की, आता खरेदी विभाग फक्त वस्तू विकत घेणारा विभाग राहिलेला नाही, तर तो कंपनीसाठी खूप महत्त्वाचा भागीदार बनला आहे. तो कंपनीला या सगळ्या जोखिमांना तोंड देऊन टिकून राहण्यास मदत करतो. म्हणूनच, खरेदी विभागाची जागा आता ‘धोरणात्मक’ (Strategic) झाली आहे, म्हणजे खूप विचारपूर्वक आणि दूरदृष्टीने काम करणारा विभाग बनला आहे.
अभ्यासातून काय शिकायला मिळते? (मुले आणि विद्यार्थ्यांना उपयुक्त माहिती)
-
फक्त वस्तू विकत घेणे पुरेसे नाही: पूर्वी खरेदी विभागाचे मुख्य काम होते की, कमीत कमी पैशात चांगल्या प्रतीच्या वस्तू विकत घेणे. पण आता हे पुरेसे नाही. खरेदी विभागाला हेही पाहावे लागते की, त्या वस्तू कशा बनवल्या जात आहेत? त्या पर्यावरणाला हानी पोहोचवत नाहीत ना? काम करणाऱ्या लोकांना योग्य वागणूक मिळते का? या सगळ्या गोष्टींचा विचार करणे, याला ‘नैतिक आणि टिकाऊ खरेदी’ (Ethical and Sustainable Procurement) म्हणतात.
-
नवीन तंत्रज्ञान आणि खरेदी: आजकाल रोबोट्स, आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) सारखे नवीन तंत्रज्ञान येत आहे. खरेदी विभाग देखील या तंत्रज्ञानाचा वापर करून अधिक स्मार्ट बनला आहे. कंपन्या आता सॉफ्टवेअर वापरून कुठे काय स्वस्त मिळेल, कुठून वस्तू वेळेवर येतील, याचा अभ्यास करतात. जसे तुम्ही मोबाईलवर गेम खेळताना किंवा माहिती शोधताना नवीन ऍप्स वापरता, तसेच कंपन्या खरेदीसाठी ऍप्स आणि सॉफ्टवेअर वापरतात.
-
जोखीम व्यवस्थापन (Risk Management): जसे की, आपण पावसाळ्यात छत्री घेऊन जातो, कारण पाऊस येऊ शकतो. त्याचप्रमाणे, कंपन्यांना भविष्यात येणाऱ्या अडचणींचा अंदाज घेऊन तयारी करावी लागते. खरेदी विभाग कंपन्यांना अशा अडचणींसाठी तयार करतो. उदाहरणार्थ, जर एखाद्या देशातून वस्तू आणायला अडचण आली, तर लगेच दुसऱ्या देशातून वस्तू कशा मागवायच्या, याची योजना तयार ठेवणे.
-
कंपनीसाठी फायदेशीर: जेव्हा खरेदी विभाग चांगल्या प्रकारे काम करतो, तेव्हा कंपनीचे पैसे वाचतात. वस्तू वेळेवर मिळतात, त्यामुळे उत्पादन थांबत नाही. आणि चांगल्या प्रतीच्या वस्तू वापरल्याने ग्राहकांनाही फायदा होतो. यामुळे कंपनीची किंमत वाढते आणि ती बाजारात अधिक यशस्वी होते.
-
करिअरसाठी एक उत्तम संधी: जे विद्यार्थी विज्ञान, गणित, अर्थशास्त्र किंवा व्यवस्थापन (Management) यांसारख्या विषयांमध्ये चांगले आहेत, त्यांच्यासाठी खरेदी विभागात काम करणे एक उत्तम करिअर पर्याय ठरू शकते. यामध्ये नवीन गोष्टी शिकायला मिळतात, वेगवेगळ्या लोकांशी संवाद साधावा लागतो आणि कंपनीच्या वाढीमध्ये मोठा वाटा उचलता येतो.
हे विज्ञानाशी कसे जोडलेले आहे?
- गणित आणि सांख्यिकी (Statistics): वस्तूंची किंमत काढणे, किती प्रमाणात खरेदी करावी लागेल याचा अंदाज लावणे, यासाठी गणित आणि सांख्यिकीचा वापर होतो.
- शास्त्र (Science) आणि अभियांत्रिकी (Engineering): वस्तूंची गुणवत्ता तपासण्यासाठी, कच्च्या मालाची माहिती घेण्यासाठी विज्ञानाचे ज्ञान लागते. तसेच, मशीनरी आणि तंत्रज्ञानाची माहिती असणेही महत्त्वाचे आहे.
- माहिती तंत्रज्ञान (Information Technology): आजकाल खरेदी विभाग पूर्णपणे तंत्रज्ञानावर अवलंबून आहे. कॉम्प्युटर, सॉफ्टवेअर, इंटरनेट या सर्वांचा वापर करून कामात गती आणली जाते.
- पर्यावरण शास्त्र (Environmental Science): टिकाऊ (Sustainable) खरेदीसाठी पर्यावरण शास्त्रानुसार काय चांगले आहे, हे समजून घेणे आवश्यक आहे.
निष्कर्ष
SAP आणि ‘The Economist’ च्या या अभ्यासातून हे स्पष्ट होते की, आजच्या जगात खरेदी विभाग हा फक्त वस्तू विकत घेणारा विभाग राहिलेला नाही, तर तो कंपनीचा एक महत्त्वाचा धोरणात्मक आधारस्तंभ (Strategic Pillar) बनला आहे. जसे की, आपले शरीर निरोगी ठेवण्यासाठी आपला आहार महत्त्वाचा असतो, त्याचप्रमाणे कंपनीला यशस्वी आणि सुरक्षित ठेवण्यासाठी खरेदी विभाग अत्यंत महत्त्वाचा आहे.
हे अभ्यास आपल्याला सांगतात की, केवळ वस्तू विकत घेणे पुरेसे नाही, तर त्या वस्तू कशा आणि कोठून येत आहेत, याचाही विचार करणे आवश्यक आहे. यामुळे कंपन्या अधिक जबाबदार बनतात आणि भविष्यातील आव्हानांना तोंड देण्यासाठी सज्ज होतात.
जर तुम्हाला विज्ञान, गणित किंवा तंत्रज्ञानात आवड असेल, तर खरेदी विभाग हे तुमच्यासाठी एक रोमांचक क्षेत्र असू शकते, जिथे तुम्ही कंपनीच्या प्रगतीमध्ये मोलाची भर घालू शकता!
From Risk to Resilience: Procurement’s Growth to a Strategic Position
एआयने बातम्या दिल्या आहेत.
Google Gemini मधून प्रतिसाद मिळवण्यासाठी खालील प्रश्न वापरण्यात आला:
2025-06-24 12:15 ला, SAP ने ‘From Risk to Resilience: Procurement’s Growth to a Strategic Position’ प्रकाशित केले. कृपया संबंधित माहितीसह, मुले आणि विद्यार्थ्यांना समजेल अशा सोप्या भाषेत एक सविस्तर लेख लिहा, ज्यामुळे अधिक मुलांना विज्ञानात रुची घेण्यासाठी प्रोत्साहन मिळेल. कृपया मराठीमध्येच लेख द्या.