कचरा विद्युत आणि इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे (दुरुस्ती, इत्यादी) नियम, २०२५: एक सविस्तर आढावा
प्रस्तावना
युनायटेड किंगडम (UK) च्या नवीन कायद्यानुसार, ‘कचरा विद्युत आणि इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे (दुरुस्ती, इत्यादी) नियम, २०२५’ (The Waste Electrical and Electronic Equipment (Amendment, etc.) Regulations 2025) हे दिनांक २२ जुलै २०२५ रोजी दुपारी १३:३२ वाजता प्रकाशित झाले आहेत. हा कायदा कचरा विद्युत आणि इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांच्या (WEEE) व्यवस्थापनामध्ये महत्त्वपूर्ण बदल घडवणारा आहे. या बदलांचा उद्देश पर्यावरण संरक्षण, संसाधनांचा पुनर्वापर आणि चक्रीय अर्थव्यवस्थेला (circular economy) प्रोत्साहन देणे हा आहे. हा लेख या नवीन नियमांमधील प्रमुख तरतुदी, त्यांचे महत्त्व आणि संभाव्य परिणाम यावर सविस्तर प्रकाश टाकतो.
नियमांमधील प्रमुख बदल आणि तरतुदी
-
विस्तृत व्याप्ती: या नवीन नियमांमुळे WEEE कायद्याची व्याप्ती वाढवण्यात आली आहे. यामध्ये पूर्वी समाविष्ट नसलेल्या नवीन प्रकारच्या इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांचा समावेश करण्यात आला आहे. याचा अर्थ असा की, अधिक उत्पादक आणि वितरकांना आता या नियमांचे पालन करावे लागेल.
-
उत्पादकांची विस्तारित जबाबदारी (Extended Producer Responsibility – EPR): नियमांचा एक मुख्य पैलू म्हणजे उत्पादकांची विस्तारित जबाबदारी. याअंतर्गत, विद्युत आणि इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांचे उत्पादक त्यांच्या उत्पादनांच्या जीवनचक्राच्या शेवटी त्यांच्या विल्हेवाट आणि पुनर्प्रक्रिया (recycling) साठी आर्थिक आणि कार्यात्मक जबाबदारी स्वीकारतील. यामुळे उत्पादकांना अधिक टिकाऊ आणि पुनर्वापर करण्यायोग्य उत्पादने तयार करण्यास प्रोत्साहन मिळेल.
-
संग्रहण आणि पुनर्प्रक्रिया: हे नियम WEEE च्या संग्रहणासाठी आणि पुनर्प्रक्रियेसाठी नवीन आणि अधिक कडक मार्गदर्शक तत्त्वे स्थापित करतात. नागरिकांना त्यांच्या जुन्या इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांची विल्हेवाट लावण्यासाठी अधिक सोयीस्कर आणि प्रभावी यंत्रणा उपलब्ध करून दिली जाईल. तसेच, पुनर्प्रक्रिया प्रक्रिया अधिक कार्यक्षम आणि पर्यावरणास अनुकूल बनवण्यावर भर दिला जाईल.
-
पुनर्वापर आणि दुरुस्तीला प्रोत्साहन: या नियमांमुळे उत्पादनांची दुरुस्ती (repair) आणि पुनर्वापर (reuse) याला अधिक महत्त्व दिले जाईल. ई-कचऱ्याचे प्रमाण कमी करण्यासाठी आणि संसाधनांचा जास्तीत जास्त वापर करण्यासाठी ग्राहकांना आणि व्यवसायांना उत्पादने दुरुस्त करण्यासाठी किंवा पुनर्वापरासाठी प्राधान्य देण्यास प्रोत्साहित केले जाईल.
-
ग्राहकांसाठी माहिती: नवीन नियमांनुसार, उत्पादक आणि विक्रेत्यांनी ग्राहकांना त्यांच्या उत्पादनांच्या विल्हेवाट आणि पुनर्प्रक्रिया पर्यायांबद्दल स्पष्ट आणि सुलभ माहिती देणे बंधनकारक असेल. यामुळे ग्राहकांना योग्य निर्णय घेण्यास मदत होईल.
-
अनुपालन आणि अंमलबजावणी: या नियमांचे पालन न करणाऱ्यांवर कायदेशीर कारवाई केली जाईल. नियामक यंत्रणा WEEE नियमांचे योग्यरित्या पालन होत आहे की नाही याची खात्री करेल.
महत्व आणि संभाव्य परिणाम
- पर्यावरण संरक्षण: या नियमांमुळे ई-कचऱ्याचे व्यवस्थापन सुधारल्याने पर्यावरणावरील नकारात्मक परिणाम कमी होण्यास मदत होईल. हानिकारक रसायने माती आणि पाण्यात मिसळण्यापासून रोखली जातील.
- संसाधनांचे जतन: इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांमध्ये अनेक मौल्यवान धातू आणि घटक असतात. पुनर्वापर प्रक्रियेमुळे या संसाधनांचे जतन होईल आणि नवीन उत्पादनांसाठी लागणारा कच्चा माल कमी होईल.
- चक्रीय अर्थव्यवस्थेला चालना: हे नियम चक्रीय अर्थव्यवस्थेच्या तत्त्वांनुसार तयार केले गेले आहेत, जेथे उत्पादने शक्य तितक्या काळ वापरात ठेवण्याचा आणि पुनर्वापर करण्याचा उद्देश आहे.
- नवीन व्यवसाय संधी: WEEE पुनर्प्रक्रिया आणि दुरुस्ती उद्योगात नवीन संधी निर्माण होतील, ज्यामुळे रोजगार निर्मितीलाही चालना मिळेल.
- उत्पादकांची जबाबदारी: उत्पादकांना त्यांच्या उत्पादनांच्या जीवनचक्राच्या अंतिम टप्प्यासाठी जबाबदार धरल्यामुळे ते अधिक टिकाऊ आणि पर्यावरणास अनुकूल उत्पादने डिझाइन करण्यासाठी प्रेरित होतील.
निष्कर्ष
‘कचरा विद्युत आणि इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे (दुरुस्ती, इत्यादी) नियम, २०२५’ हे युनायटेड किंगडममध्ये ई-कचरा व्यवस्थापनाच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. या नियमांमुळे पर्यावरण संरक्षण, संसाधनांचे जतन आणि चक्रीय अर्थव्यवस्थेला चालना मिळण्यास मदत होईल. नागरिक, उत्पादक आणि विक्रेते या सर्वांनी मिळून या नियमांचे पालन करणे आवश्यक आहे, जेणेकरून आपण एक स्वच्छ आणि टिकाऊ भविष्य निर्माण करू शकू.
The Waste Electrical and Electronic Equipment (Amendment, etc.) Regulations 2025
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
‘The Waste Electrical and Electronic Equipment (Amendment, etc.) Regulations 2025’ UK New Legislation द्वारे 2025-07-22 13:32 वाजता प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख नम्र भाषेत लिहा. कृपया मराठीत फक्त लेखासह उत्तर द्या.