अमेरिकेच्या ‘लायब्ररी ऑफ काँग्रेस’ने (LC) डिजिटल युगातील ‘क्रिएशन्स’ (निर्मिती) जतन करण्यासाठी नवी मार्गदर्शक तत्त्वे जाहीर केली!
प्रस्तावना:
तंत्रज्ञानाच्या वेगाने बदलणाऱ्या जगात, डिजिटल स्वरूपातील माहिती आणि कलाकृती जतन करणे हे एक मोठे आव्हान आहे. अनेकदा नवीन तंत्रज्ञानामुळे जुने डिजिटल फॉरमॅट कालबाह्य होतात आणि त्यातील माहितीचा ऱ्हास होण्याची भीती असते. यावर उपाय म्हणून, जगातील एक अग्रगण्य माहिती संस्था, अमेरिकेची ‘लायब्ररी ऑफ काँग्रेस’ (Library of Congress – LC), डिजिटल स्वरूपातील ‘क्रिएशन्स’ (उदा. पुस्तके, चित्रपट, संगीत, सॉफ्टवेअर इत्यादी) दीर्घकाळासाठी कशा प्रकारे जतन कराव्यात यासाठी वेळोवेळी मार्गदर्शक तत्त्वे जाहीर करते.
‘Recommended Formats Statement’ 2025-2026 ची माहिती:
- प्रकाशन तारीख: २२ जुलै २०२५ रोजी, सकाळी ०९:१५ वाजता
- प्रकाशित करणारी संस्था: ‘काレント अवेयरनेस पोर्टल’ (Current Awareness Portal) नुसार
- मुख्य माहिती: अमेरिकेच्या ‘लायब्ररी ऑफ काँग्रेस’ने (LC) ‘Recommended Formats Statement’ (शिफारस केलेल्या फॉरमॅट्सचे विधान) या आपल्या मार्गदर्शक तत्त्वांची २०२५-२०२६ ची आवृत्ती (version) प्रकाशित केली आहे.
या मार्गदर्शक तत्त्वांचे महत्त्व काय?
‘Recommended Formats Statement’ हे केवळ LC साठीच नाही, तर जगभरातील ग्रंथालये, संग्रहालये, आर्काइव्ह्ज (Abhirakshakalay) आणि डिजिटल सामग्री जतन करणाऱ्या इतर संस्थांसाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. हे विधान खालील गोष्टींमध्ये मदत करते:
- दीर्घकालीन जतन (Long-term Preservation): हे गाइडलाइन्स विशिष्ट डिजिटल फॉरमॅट्सची शिफारस करतात, जे भविष्यातही सुसंगत (compatible) राहण्याची आणि त्यातील माहितीचा ऱ्हास न होण्याची शक्यता असते. यामुळे मौल्यवान डिजिटल ठेवा पुढील पिढ्यांसाठी जतन करता येतो.
- तंत्रज्ञानातील बदल: डिजिटल जग वेगाने बदलत असते. आजचे प्रचलित फॉरमॅट उद्या कालबाह्य होऊ शकतात. हे स्टेटमेंट नवीन आणि अधिक टिकाऊ फॉरमॅट्स सुचवून या समस्येवर मात करण्यास मदत करते.
- सुसंगतता (Interoperability): चांगल्या फॉरमॅट्समुळे डिजिटल सामग्री वेगवेगळ्या सिस्टीम्समध्ये (systems) आणि उपकरणांवर (devices) सहजपणे वापरता येते.
- जागतिक मानके (Global Standards): LC चे हे स्टेटमेंट एक प्रकारे जागतिक स्तरावर डिजिटल जतन कार्यासाठी एक बेंचमार्क (benchmark) म्हणून काम करते. इतर संस्थांना यावरून प्रेरणा मिळून आपल्या धोरणांमध्ये सुधारणा करता येते.
2025-2026 च्या आवृत्तीत काय नवीन असू शकते? (संभाव्य माहिती)
जरी लेखात या आवृत्तीतील विशिष्ट बदलांचा तपशील दिलेला नसला तरी, साधारणपणे अशा अपडेट्समध्ये खालील बाबींचा समावेश असू शकतो:
- नवीन डिजिटल फॉरमॅट्सचा समावेश: कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) किंवा ऑगमेंटेड रिॲलिटी (AR) सारख्या नवीन तंत्रज्ञानामुळे तयार होणाऱ्या डिजिटल सामग्रीसाठी नवीन, टिकाऊ फॉरमॅट्स सुचवले जाऊ शकतात.
- कालबाह्य फॉरमॅट्स वगळणे: जे फॉरमॅट्स आता जुने झाले आहेत किंवा ज्यांचे समर्थन (support) कमी झाले आहे, त्यांना वगळले जाऊ शकते.
- जतन धोरणांमधील बदल: डिजिटल सामग्रीचे स्वरूप बदलत असल्याने, जतन करण्याच्या पद्धतींमध्ये आणि धोरणांमध्येही काही बदल सुचवले जाऊ शकतात.
- विविध प्रकारच्या सामग्रीसाठी शिफारसी: पुस्तके, संगीत, चित्रपट, छायाचित्रे, सॉफ्टवेअर, वेबसाईट्स, सोशल मीडिया पोस्ट्स अशा विविध प्रकारच्या डिजिटल सामग्रीसाठी विशिष्ट फॉरमॅट्सच्या शिफारसी या गाइडलाइन्समध्ये समाविष्ट असतात.
निष्कर्ष:
अमेरिकेच्या ‘लायब्ररी ऑफ काँग्रेस’ने ‘Recommended Formats Statement’ ची २०२५-२०२६ आवृत्ती प्रकाशित करणे, हे डिजिटल युगात माहिती आणि संस्कृती जतन करण्याच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. या मार्गदर्शक तत्त्वांमुळे जगभरातील संस्थांना आपल्या अमूल्य डिजिटल वारशाला भविष्यासाठी सुरक्षित ठेवण्यास मदत मिळेल. यामुळे आपण आज तयार करत असलेल्या डिजिटल कथा, ज्ञान आणि कलाकृती पुढील अनेक पिढ्यांपर्यंत पोहोचतील याची खात्री करता येईल.
米国議会図書館（LC）、創作物の長期保存のための推奨フォーマットに関するガイド“Recommended Formats Statement”の2025-2026年版を公開
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
2025-07-22 09:15 वाजता, ‘米国議会図書館（LC）、創作物の長期保存のための推奨フォーマットに関するガイド“Recommended Formats Statement”の2025-2026年版を公開’ カレントアウェアネス・ポータル नुसार प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख सोप्या भाषेत लिहा. कृपया मराठीत उत्तर द्या.