शरीर कसे लवचिक किंवा कठीण होते? MIT वैज्ञानिकांचे एक मजेदार रहस्य!
कल्पना करा, तुम्ही सायकल चालवताय, उड्या मारताय किंवा अगदी तुमच्या आई-वडिलांना मिठी मारताय. या सगळ्या गोष्टींसाठी आपल्या शरीराला लवचिक असणे खूप गरजेचे आहे. पण कधी विचार केलाय का, की आपलं शरीर एवढं लवचिक कसं बनतं? आणि कधीकधी ते कसं कठीणही होतं?
MIT च्या वैज्ञानिकांचा एक खास शोध!
हालच, म्हणजे २० जून २०२५ रोजी, अमेरिकेतील प्रसिद्ध ‘Massachusetts Institute of Technology’ (MIT) येथील वैज्ञानिकांनी एक खूप मजेदार आणि आश्चर्यकारक गोष्ट शोधून काढली आहे. त्यांनी याबद्दल एक लेख लिहिला आहे, ज्याचे शीर्षक आहे – ‘MIT engineers uncover a surprising reason why tissues are flexible or rigid’. सोप्या भाषेत सांगायचे तर, ‘MIT च्या अभियंत्यांनी एक अनपेक्षित कारण शोधले आहे की ऊती (tissues) लवचिक किंवा कठीण का असतात.’
ऊती म्हणजे काय?
आपण ‘ऊती’ हा शब्द ऐकल्यावर कदाचित गोंधळून जाऊ. पण सोप्या शब्दात सांगायचे झाल्यास, ऊती म्हणजे आपल्या शरीराचे छोटे छोटे भाग, जे एका विशिष्ट कामासाठी एकत्र येतात. जसे की, तुमच्या त्वचेच्या ऊती तुम्हाला स्पर्श जाणू देतात, तुमच्या स्नायूंच्या ऊती तुम्हाला हात-पाय हलवायला मदत करतात आणि तुमच्या हाडांच्या ऊती तुम्हाला मजबूत आधार देतात.
लवचिकता आणि कठीणपणाचा खेळ!
आपले शरीर अनेक प्रकारच्या ऊतींनी बनलेले आहे. काही ऊती खूप लवचिक असतात, जसे की आपल्या कानातली पाळी किंवा आपली त्वचा. तर काही ऊती कठीण असतात, जसे की आपली हाडे. पण गंमत म्हणजे, याच ऊती कशा प्रकारे एकत्र येतात आणि कशा प्रकारे एकमेकांना जोडल्या जातात, यावरच त्यांचं लवचिक किंवा कठीण असणं अवलंबून असतं.
वैज्ञानिकांनी काय शोधून काढलं?
MIT च्या वैज्ञानिकांनी एका खास अभ्यासातून हे शोधून काढलं की, ऊतींच्या आतल्या ‘प्रोटीन्स’ (Proteins) नावाचे छोटे छोटे धागे किंवा कण कसे काम करतात. हे प्रोटीन्स एका जाळ्यासारखे पसरलेले असतात आणि ते ऊतींना आकार आणि ताकद देतात.
त्यांना असं आढळलं की, जेव्हा हे प्रोटीन्स एका विशिष्ट पद्धतीने एकमेकांना जोडले जातात, तेव्हा ते ऊतींना लवचिक बनवतात. जणू काही एखादा स्प्रिंग (spring) स्वतःला दाबून घेतो आणि सोडल्यावर पुन्हा मूळ स्थितीत येतो, तसंच काहीसं!
पण जेव्हा हेच प्रोटीन्स वेगळ्या पद्धतीने एकमेकांना घट्ट चिकटून बसतात, तेव्हा त्या ऊती कठीण बनतात. जसं की, तुमच्या खेळण्यातलं लाकूड किंवा प्लास्टिक.
हे का महत्त्वाचं आहे?
हा शोध आपल्यासाठी खूप महत्त्वाचा आहे, कारण यातून आपल्याला अनेक गोष्टी समजायला मदत होईल:
-
आजारांवर उपचार: काहीवेळा आपल्या शरीरातील ऊती खूप कठीण झाल्यामुळे किंवा लवचिकता हरवून बसल्यामुळे आजारपणं येतात. उदाहरणार्थ, संधिवात (arthritis) सारख्या आजारात सांध्यांमध्ये कठीणपणा येतो. हा शोध अशा आजारांवर नवीन उपचार शोधायला मदत करेल.
-
नवीन उपकरणं बनवणं: वैज्ञानिकांना हे समजल्यामुळे, ते मानवी शरीरासारखीच लवचिक किंवा कठीण असणारी कृत्रिम अवयव (artificial organs) किंवा शरीराचे भाग बनवू शकतील. यामुळे ज्या लोकांचे अवयव खराब झाले आहेत, त्यांना नवीन जीवनदान मिळू शकेल.
-
विज्ञान शिकायला मजा: जसे या वैज्ञानिकांनी एका छोट्याशा गोष्टीमध्ये एवढं मोठं रहस्य शोधून काढलं, तसंच आपणही आपल्या आजूबाजूच्या जगात डोकावून अनेक नवीन गोष्टी शिकू शकतो. प्रत्येक गोष्टीत एक विज्ञान दडलेलं असतं, फक्त त्याला ओळखण्याची गरज आहे.
तुम्ही काय करू शकता?
तुम्ही सुद्धा एक छोटे वैज्ञानिक बनू शकता!
- प्रश्न विचारा: ‘हे असं का होतं?’ ‘ते तसं का दिसतं?’ असे प्रश्न विचारायला कधीही घाबरू नका.
- निरीक्षण करा: तुमच्या आजूबाजूला होणाऱ्या गोष्टींचे बारकाईने निरीक्षण करा. झाडांची वाढ, पाण्याचं वाहणं, फुलांचा रंग – या सगळ्यात विज्ञान दडलेलं आहे.
- प्रयोग करा: घरी सुरक्षितपणे करता येतील असे छोटे छोटे प्रयोग करा. पाणी कसं उकळतं, बर्फ कसा वितळतो, यांसारख्या गोष्टींचे निरीक्षण करा.
- पुस्तके वाचा: विज्ञानावर आधारित सोप्या भाषेतली पुस्तकं वाचा.
MIT च्या वैज्ञानिकांचा हा शोध आपल्याला आठवण करून देतो की, आपलं शरीर एक अद्भुत यंत्रणा आहे आणि त्याच्या आत अनेक रहस्यं दडलेली आहेत. विज्ञानाची कास धरल्यास, तुम्ही सुद्धा अशीच अद्भुत रहस्यं उलगडू शकता आणि जगाला आणखी चांगले बनवण्यासाठी मदत करू शकता! तर मग, काय म्हणता? विज्ञानाची दुनिया एक्सप्लोर करायला तयार आहात?
MIT engineers uncover a surprising reason why tissues are flexible or rigid
एआयने बातम्या दिल्या आहेत.
Google Gemini मधून प्रतिसाद मिळवण्यासाठी खालील प्रश्न वापरण्यात आला:
2025-06-20 09:00 ला, Massachusetts Institute of Technology ने ‘MIT engineers uncover a surprising reason why tissues are flexible or rigid’ प्रकाशित केले. कृपया संबंधित माहितीसह, मुले आणि विद्यार्थ्यांना समजेल अशा सोप्या भाषेत एक सविस्तर लेख लिहा, ज्यामुळे अधिक मुलांना विज्ञानात रुची घेण्यासाठी प्रोत्साहन मिळेल. कृपया मराठीमध्येच लेख द्या.