रोबोट्सची उडी आणि सुरक्षित लँडिंग: जनरेटिव्ह AI ची जादू!
MIT च्या संशोधकांनी उलगडले नवे रहस्य, विज्ञानात रुची वाढवणारे!
कल्पना करा, आपले रोबोट्स केवळ चालतच नाहीत, तर उड्या मारून अडथळे पार करत आहेत! एवढेच नाही, तर ते इतक्या सफाईने उडी मारत आहेत की जणू काही ते पक्ष्यांप्रमाणे हलकेफुलके आहेत आणि जमिनीवर इतक्या हळुवारपणे उतरत आहेत की जणू काही ते मऊ ढगांवर पाय ठेवत आहेत! हे ऐकायला जादू वाटेल, पण MIT (Massachusetts Institute of Technology) च्या शास्त्रज्ञांनी जनरेटिव्ह AI (Generative AI) नावाच्या एका अद्भुत तंत्रज्ञानाचा वापर करून हे शक्य केले आहे. MIT ने दिनांक २७ जून २०२५ रोजी ‘Using generative AI to help robots jump higher and land safely’ या शीर्षकाखाली एक माहितीपूर्ण लेख प्रकाशित केला आहे, आणि आज आपण तोच लेख सोप्या भाषेत समजून घेणार आहोत.
जनरेटिव्ह AI म्हणजे काय?
सोप्या शब्दात सांगायचे तर, जनरेटिव्ह AI म्हणजे कृत्रिम बुद्धिमत्ता (Artificial Intelligence) जी नवीन गोष्टी तयार करू शकते. जसे की, आपण AI ला काही चित्र काढायला सांगितले, तर ते नवीन आणि सुंदर चित्र तयार करू शकते. किंवा आपण AI ला एखादी कथा लिहायला सांगितली, तर ते एक नवीन कथा तयार करू शकते. MIT च्या शास्त्रज्ञांनी याच जनरेटिव्ह AI चा वापर रोबोट्सला ‘शिकवण्यासाठी’ केला आहे.
रोबोट्सला उडी मारायला आणि सुरक्षित उतरायला का शिकवायचे?
आजकाल रोबोट्स आपल्या जीवनाचा एक महत्त्वाचा भाग बनत चालले आहेत. ते कारखान्यात काम करतात, आपल्याला वस्तू पोहोचवतात, आणि कधीकधी तर आपत्कालीन परिस्थितीत मदतही करतात. पण विचार करा, जर रोबोट्सना उंच उड्या मारता आल्या, तर ते कोसळलेल्या इमारतींमध्ये अडकलेल्या लोकांना वाचवू शकतील, किंवा उंच भिंतींवर चढून मदत करू शकतील. आणि जर ते सुरक्षितपणे उतरू शकले, तर त्यांचे भाग तुटण्याचा किंवा खराब होण्याचा धोका कमी होईल. यामुळे रोबोट्स अधिक उपयुक्त आणि कार्यक्षम बनतील.
MIT च्या शास्त्रज्ञांनी हे कसे केले?
MIT च्या टीमने एक नवीन मार्ग शोधला आहे. त्यांनी जनरेटिव्ह AI चा वापर करून रोबोट्ससाठी ‘डिजिटल सिम्युलेशन’ (Digital Simulation) तयार केले. हे डिजिटल सिम्युलेशन म्हणजे एक आभासी जग, जिथे रोबोट्स प्रत्यक्ष नसतानाही उड्या मारण्याचा आणि उतरण्याचा सराव करू शकतात.
- शिकण्याची प्रक्रिया: जनरेटिव्ह AI ने रोबोट्सना अनेक वेगवेगळ्या प्रकारे उडी मारायला आणि उडीनंतर शरीर कसे ठेवायचे याचे अनेक नमुने (patterns) शिकवले. जणू काही AI रोबोट्सचा प्रशिक्षक बनला होता! AI ने रोबोट्सना सांगितले की, “अशी उडी मार, तुझा पाय असा ठेव, आणि उतरताना असा वाक.”
- नवीन ‘हालचाली’ तयार करणे: जनरेटिव्ह AI फक्त शिकवण्याचे काम करत नव्हते, तर ते रोबोट्सच्या उडी मारण्याच्या आणि उतरण्याच्या नवीन आणि सुधारित पद्धती (strategies) तयार करत होते. AI ने हे शोधून काढले की, कोणत्या प्रकारे उडी मारल्यास रोबोट्स जास्त उंच जाऊ शकतात आणि कोणत्या प्रकारे उतरल्यास ते अधिक सुरक्षित राहतील.
- ‘सॉफ्ट’ लँडिंग: रोबोट्ससाठी सुरक्षितपणे उतरणे हे खूप महत्त्वाचे आहे. जनरेटिव्ह AI ने रोबोट्सना शिकवले की, जमिनीवर उतरताना त्यांचे पाय कसे वाकवावेत, शरीराचा समतोल कसा ठेवावा, जेणेकरून त्यांना धक्का लागणार नाही. हे थोडेफार आपल्यासारखेच आहे, जेव्हा आपण उंचावरून उडी मारतो तेव्हा आपण गुडघे वाकवून किंवा हात पुढे करून धक्का कमी करण्याचा प्रयत्न करतो. AI ने रोबोट्सना यासारख्या अनेक ‘स्मार्ट’ युक्त्या शिकवल्या.
या संशोधनाचे फायदे काय आहेत?
- अधिक सक्षम रोबोट्स: या तंत्रज्ञानामुळे रोबोट्स आता केवळ सपाट जमिनीवरच काम करणार नाहीत, तर खडबडीत किंवा असमान जमिनीवरही सहजपणे फिरू शकतील, उड्या मारू शकतील आणि धोक्याच्या ठिकाणांवरून सुरक्षितपणे जाऊ शकतील.
- सुरक्षितता: रोबोट्स स्वतःला इजा न पोहोचवता काम करू शकतील, ज्यामुळे त्यांची दुरुस्ती करण्याचा खर्च वाचेल आणि त्यांचे आयुष्यही वाढेल.
- नवीन क्षेत्रांमध्ये उपयोग: बचाव कार्यामध्ये, अवघड प्रदेशात संशोधन करण्यासाठी, किंवा अगदी अंतराळ मोहिमांमध्येही हे तंत्रज्ञान खूप उपयुक्त ठरू शकते.
- विज्ञान आणि तंत्रज्ञानात रुची: हे संशोधन मुलांना आणि विद्यार्थ्यांना विज्ञान, रोबोटिक्स आणि कृत्रिम बुद्धिमत्ता यांसारख्या क्षेत्रांमध्ये अधिक रुची घेण्यास प्रोत्साहित करेल. हे दाखवून देते की विज्ञान किती रोमांचक आणि नवनवीन असू शकते!
तुम्ही काय शिकू शकता?
या बातमीतून आपण शिकतो की, AI हे केवळ एक ‘तंत्रज्ञान’ नाही, तर ते एक ‘सहकारी’ (collaborator) देखील बनू शकते. जनरेटिव्ह AI आपल्याला समस्या सोडवण्यासाठी, नवीन गोष्टी शिकण्यासाठी आणि आपले काम अधिक चांगल्या प्रकारे करण्यासाठी मदत करू शकते.
जर तुम्हाला रोबोट्स आवडत असतील, किंवा तुम्हाला नवीन गोष्टी शिकायला आवडत असेल, तर विज्ञानाच्या या जगात तुमचे स्वागत आहे! MIT सारख्या संस्थांमध्ये होणारे संशोधन आपल्याला दाखवून देते की भविष्य किती अद्भुत असणार आहे, आणि ते घडवण्यासाठी तुम्हीही एक भाग बनू शकता!
तर, मित्रांनो, तयार आहात का या रोमांचक वैज्ञानिक जगात सामील होण्यासाठी?
Using generative AI to help robots jump higher and land safely
एआयने बातम्या दिल्या आहेत.
Google Gemini मधून प्रतिसाद मिळवण्यासाठी खालील प्रश्न वापरण्यात आला:
2025-06-27 17:00 ला, Massachusetts Institute of Technology ने ‘Using generative AI to help robots jump higher and land safely’ प्रकाशित केले. कृपया संबंधित माहितीसह, मुले आणि विद्यार्थ्यांना समजेल अशा सोप्या भाषेत एक सविस्तर लेख लिहा, ज्यामुळे अधिक मुलांना विज्ञानात रुची घेण्यासाठी प्रोत्साहन मिळेल. कृपया मराठीमध्येच लेख द्या.