स्टॅनफोर्ड-नेतृत्वाखालील टीमला ‘उच्च-ऊर्जा खगोलशास्त्रीय घटनांच्या अभ्यासात क्रांती घडवल्याबद्दल’ सन्मान
स्टॅनफोर्ड, कॅलिफोर्निया – स्टॅनफोर्ड विद्यापीठाच्या नेतृत्वाखालील एका टीमने उच्च-ऊर्जा खगोलशास्त्राच्या अभ्यासात महत्त्वपूर्ण योगदान दिल्याबद्दल प्रतिष्ठित ह्युगो डी गॉर्डी पुरस्कार (Hugo de Gormo Award) शेअर केला आहे. हा पुरस्कार ‘फर्मी गामा-रे स्पेस टेलिस्कोप’ (Fermi Gamma-Ray Space Telescope) या मोहिमेच्या अभूतपूर्व कार्यासाठी देण्यात आला आहे. 7 जुलै 2025 रोजी स्टॅनफोर्ड युनिव्हर्सिटीने ही माहिती दिली.
फर्मी गामा-रे स्पेस टेलिस्कोप, जो नासाच्या (NASA) दुर्बिणींपैकी एक आहे, याने अवकाशातून येणाऱ्या अत्यंत उच्च-ऊर्जा असलेल्या गामा-किरणांचा अभ्यास करून खगोलशास्त्राच्या क्षेत्रात क्रांती घडवली आहे. या दुर्बिणीच्या मदतीने खगोलशास्त्रज्ञांना कृष्णविवरे (black holes), न्यूट्रॉन तारे (neutron stars) आणि सुपरनोव्हा (supernovae) यांसारख्या खगोलीय घटनांमधून उत्सर्जित होणाऱ्या ऊर्जेचे स्वरूप अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेता आले आहे.
पुरस्काराचे महत्त्व:
ह्युगो डी गॉर्डी पुरस्कार हा उच्च-ऊर्जा भौतिकशास्त्र (high-energy physics) आणि खगोलशास्त्रातील (astrophysics) उत्कृष्ट कार्यासाठी दिला जाणारा एक अत्यंत प्रतिष्ठित सन्मान आहे. स्टॅनफोर्ड विद्यापीठाच्या नेतृत्वाखालील टीमला हा पुरस्कार मिळाल्याने, फर्मी दुर्बिणीच्या कार्याचे आणि त्यातून मिळालेल्या वैज्ञानिक निष्कर्षांचे महत्त्व अधोरेखित होते. या टीमने अवकाशातील अत्यंत शक्तिशाली घटनांमधून निघणाऱ्या गामा-किरणांचे निरीक्षण करून, विश्वाच्या रचनेबद्दल आणि उत्क्रांतीबद्दल नवीन माहिती मिळवली आहे.
फर्मी दुर्बिणीचे योगदान:
फर्मी दुर्बिणीने गोळा केलेल्या प्रचंड डेटाच्या आधारे, शास्त्रज्ञांनी अनेक नवीन आणि रोमांचक खगोलीय घटनांचा शोध लावला आहे. या दुर्बिणीने विश्वातील काही रहस्यमय घटना, जसे की सक्रिय गॅलेक्टिक न्यूक्लिई (active galactic nuclei) आणि पल्सर (pulsars) यांच्याकडून येणाऱ्या गामा-किरणांचे तपशीलवार नकाशे तयार केले आहेत. यामुळे शास्त्रज्ञांना या खगोलीय वस्तूंच्या कार्यपद्धतीवर प्रकाश टाकण्यास मदत झाली आहे.
स्टॅनफोर्डचे नेतृत्व:
स्टॅनफोर्ड विद्यापीठ हे फर्मी दुर्बिणीच्या वैज्ञानिक कार्यामध्ये सुरुवातीपासूनच सक्रिय राहिले आहे. विद्यापीठातील शास्त्रज्ञांनी या मोहिमेच्या नियोजनात, उपकरणांच्या निर्मितीत आणि मिळालेल्या डेटाच्या विश्लेषणात महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे. या टीमचे नेतृत्व आणि समर्पणामुळेच फर्मी दुर्बिणीसारखी महत्त्वाकांक्षी मोहीम यशस्वी होऊ शकली.
हा सन्मान केवळ एका टीमपुरता मर्यादित नसून, तो खगोलशास्त्र आणि उच्च-ऊर्जा भौतिकशास्त्राच्या क्षेत्रात काम करणाऱ्या सर्व संशोधकांसाठी प्रेरणादायी आहे. फर्मी दुर्बिणीच्या कार्यामुळे आपल्याला विश्वाबद्दलची आपली समज वाढविण्यात मदत झाली आहे आणि भविष्यातही अशाच नवीन शोधांची अपेक्षा आहे.
Stanford-led team shares honor for ‘revolutionizing’ study of high-energy cosmic phenomena
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
‘Stanford-led team shares honor for ‘revolutionizing’ study of high-energy cosmic phenomena’ Stanford University द्वारे 2025-07-07 00:00 वाजता प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख नम्र भाषेत लिहा. कृपया मराठीत फक्त लेखासह उत्तर द्या.