एआय थेरपिस्ट: भविष्यातील शक्यता, पण आजची वास्तविकता काय? – युनिव्हर्सिटी ऑफ सदर्न कॅलिफोर्नियाचा अभ्यास
युनिव्हर्सिटी ऑफ सदर्न कॅलिफोर्निया (USC) द्वारे ९ जुलै २०२५ रोजी प्रकाशित झालेल्या एका महत्त्वपूर्ण अभ्यासानुसार, कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) सध्या तरी मानवी थेरपिस्टची जागा घेऊ शकत नाही, असे स्पष्ट झाले आहे. हा अभ्यास ‘Can AI be your therapist? Not quite yet, says new USC study’ या शीर्षकाखाली प्रसिद्ध झाला असून, एआय-आधारित मानसिक आरोग्य सेवांच्या सद्यस्थितीवर प्रकाश टाकतो.
एआयची मानसिक आरोग्य सेवेतील वाढती भूमिका:
आजकाल अनेक क्षेत्रांमध्ये एआयचा वापर वाढला आहे आणि मानसिक आरोग्य क्षेत्रही याला अपवाद नाही. अनेक कंपन्यांनी एआय-आधारित चॅटबॉट्स आणि ॲप्लिकेशन्स विकसित केली आहेत, जी लोकांना मानसिक आधार देण्याचा, चिंता कमी करण्याचा आणि तणाव व्यवस्थापनात मदत करण्याचा दावा करतात. विशेषतः जे लोक थेरपीसाठी मानवी तज्ञांची मदत घेऊ शकत नाहीत किंवा ज्यांना त्वरित मदतीची गरज आहे, त्यांच्यासाठी हे एआय टूल्स एक पर्याय म्हणून पुढे येत आहेत.
USC अभ्यासातील मुख्य निष्कर्ष:
तरीही, USC च्या या ताज्या अभ्यासात असे दिसून आले आहे की एआय अजूनही मानवी थेरपिस्टच्या तुलनेत अनेक बाबतीत कमी पडते. अभ्यासात खालील प्रमुख मुद्द्यांवर भर देण्यात आला आहे:
- भावनांची सखोल समज: एआय मानवी भावनांची गुंतागुंत आणि बारकावे पूर्णपणे समजू शकत नाही. मानवी थेरपिस्ट केवळ शब्दांवर नव्हे, तर देहबोली, आवाजातील चढउतार आणि इतर सूक्ष्म संकेतांवरून रुग्णाची भावनिक स्थिती ओळखू शकतात. एआयमध्ये ही क्षमता मर्यादित आहे.
- सहानुभूती आणि भावनिक संबंध: थेरपीमध्ये सहानुभूती आणि थेरपिस्ट व रुग्ण यांच्यातील भावनिक संबंध खूप महत्त्वाचे असतात. मानवी थेरपिस्ट रुग्णांशी सहानुभूतीने संवाद साधू शकतात आणि एक सुरक्षित वातावरण तयार करू शकतात, जे एआयसाठी शक्य नाही.
- गुंतागुंतीच्या समस्या हाताळण्याची मर्यादा: गंभीर मानसिक आजार किंवा अत्यंत गुंतागुंतीच्या वैयक्तिक समस्यांसाठी मानवी थेरपिस्टची तज्ञता आणि अनुभव आवश्यक असतो. एआय अजूनही अशा क्लिष्ट परिस्थितींना प्रभावीपणे हाताळण्यासाठी सक्षम नाही.
- नैतिक आणि गोपनीयतेचे प्रश्न: एआय-आधारित थेरपीमध्ये डेटा गोपनीयता आणि सुरक्षिततेशी संबंधित अनेक नैतिक प्रश्न आहेत. रुग्णांची माहिती कशी वापरली जाते आणि तिचे संरक्षण कसे केले जाते, यावर अजूनही अधिक स्पष्टतेची गरज आहे.
- अपेक्षित परिणामांची अनिश्चितता: एआय-आधारित थेरपीचे दीर्घकालीन परिणाम काय असतील, याबद्दलही अजून संशोधन सुरू आहे. मानवी थेरपीचे फायदे सिद्ध झालेले आहेत, पण एआयच्या बाबतीत अजून अनेक अनिश्चितता आहेत.
भविष्यातील वाटचाल:
USC चा अभ्यास जरी एआय थेरपिस्टच्या सद्यस्थितीवर प्रकाश टाकत असला, तरी तो एआयच्या क्षमतेवर पूर्णपणे प्रश्नचिन्ह निर्माण करत नाही. अभ्यासात असेही नमूद केले आहे की, तंत्रज्ञान जसजसे प्रगत होईल, तसतसे एआय मानसिक आरोग्य क्षेत्रात एक पूरक भूमिका बजावू शकेल. उदाहरणार्थ, एआय साध्या समस्यांवर मार्गदर्शन करण्यासाठी, माहिती देण्यासाठी किंवा थेरपी सत्रांमधील डेटा विश्लेषण करण्यासाठी उपयुक्त ठरू शकते. मानवी थेरपिस्टच्या मदतीला एआय एक सक्षम साधन म्हणून उदयास येऊ शकते.
निष्कर्ष:
थोडक्यात सांगायचे झाल्यास, युनिव्हर्सिटी ऑफ सदर्न कॅलिफोर्नियाचा हा अभ्यास आपल्याला आठवण करून देतो की, मानसिक आरोग्य सेवांमध्ये मानवी स्पर्श, सहानुभूती आणि सखोल समज यांचे महत्त्व अनमोल आहे. एआयमध्ये प्रचंड क्षमता असली तरी, मानवी थेरपिस्टची जागा घेण्यासाठी त्याला अजून बराच पल्ला गाठायचा आहे. भविष्यात कदाचित एआय आणि मानवी तज्ञ यांचा संयोग अधिक प्रभावी मानसिक आरोग्य सेवा देऊ शकेल, पण सध्या तरी मानवी थेरपिस्ट हेच विश्वसनीय आणि प्रभावी मानले जातील.
Can AI be your therapist? Not quite yet, says new USC study
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
‘Can AI be your therapist? Not quite yet, says new USC study’ University of Southern California द्वारे 2025-07-09 07:05 वाजता प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख नम्र भाषेत लिहा. कृपया मराठीत फक्त लेखासह उत्तर द्या.