UN मानवाधिकार प्रमुखांचा इशारा: शांततेच्या काळातच खाणींवर बंदी पुरेशी नाही
पीस अँड सिक्युरिटी द्वारे २ जुलै २०२५ रोजी प्रकाशित
संयुक्त राष्ट्रांचे मानवाधिकार प्रमुख, व्होल्कर तुर्क, यांनी भू-खाणी (landmines) आणि इतर स्फोटक अवशेषांविरुद्धच्या लढ्यात एक गंभीर आणि दूरगामी इशारा दिला आहे. त्यांनी स्पष्ट केले आहे की, केवळ शांततेच्या काळातच खाणींवर बंदी घालणे पुरेसे नाही. युद्धाच्या परिस्थितीतही या विनाशकारी शस्त्रांचा वापर रोखणे अत्यंत आवश्यक आहे, अन्यथा सामान्य नागरिकांचे जीवन धोक्यात येत राहील.
भू-खाणींचा विध्वंसक वारसा:
भू-खाणी आणि युद्धातून उरलेले स्फोटक अवशेष (Explosive Remnants of War – ERW) हे जगातील अनेक भागांमध्ये शांतता प्रस्थापित झाल्यानंतरही एक गंभीर धोका निर्माण करतात. एकदा पेरलेल्या या खाणी अनेक दशके सक्रिय राहू शकतात आणि निरपराध नागरिकांना, विशेषतः मुलांना, आपल्या तडाख्यात घेतात. शेतकरी शेतात काम करताना, मुले खेळताना किंवा सामान्य नागरिक आपल्या दैनंदिन कामात असताना या खाणींचा बळी ठरतात. यामुळे शारीरिक इजा, अपंगत्व आणि मृत्यू यासोबतच सामाजिक आणि आर्थिक समस्याही निर्माण होतात.
मानवाधिकार प्रमुखांची चिंता:
व्होल्कर तुर्क यांनी आपल्या वक्तव्यातून या समस्येवर अधिक लक्ष केंद्रित करण्याची गरज अधोरेखित केली आहे. त्यांची मुख्य भूमिका ही आहे की, केवळ आंतरराष्ट्रीय कायद्यांनुसार शांततेच्या काळात खाणींचा वापर प्रतिबंधित करणे पुरेसे नाही. कारण, प्रत्यक्षात युद्धाच्या काळातही अनेक देश किंवा गट या नियमांचे उल्लंघन करून खाणींचा वापर करतात. यामुळे शांतता प्रस्थापित झाल्यावरही या खाणींचा धोका कायम राहतो.
कायद्याच्या मर्यादा आणि प्रत्यक्ष आव्हान:
“Mine Ban Treaty” (भू-खाणी प्रतिबंधक तह) सारख्या आंतरराष्ट्रीय करारांनी भू-खाणींचा वापर, साठा, उत्पादन आणि हस्तांतरण यावर बंदी घातली आहे. परंतु, काही देश अजूनही या करारांना सहमत नाहीत किंवा त्यांनी त्यावर स्वाक्षरी केलेली नाही. त्यामुळे, युद्धाच्या परिस्थितीत खाणींचा वापर रोखण्यासाठी अधिक प्रभावी उपायांची आवश्यकता आहे. मानवाधिकार प्रमुखांच्या मते, हे केवळ कायदेशीर प्रतिबंधांच्या पलीकडे जाऊन कारवाई करण्याची गरज आहे.
पुढील वाटचाल आणि आवश्यक कृती:
या गंभीर समस्येवर तोडगा काढण्यासाठी व्होल्कर तुर्क यांनी काही महत्त्वाच्या गोष्टींवर भर दिला आहे:
- सर्वसमावेशक बंदी: भू-खाणी आणि ERW यांच्या वापरावर, उत्पादनावर आणि साठ्यावर पूर्णपणे आणि सर्वत्र बंदी घालणे आवश्यक आहे. जे देश अजूनही या करारांशी जोडलेले नाहीत, त्यांना यात सहभागी करून घेण्याचे प्रयत्न वाढवावेत.
- जागरूकता आणि शिक्षण: खाणींच्या धोक्यांबद्दल आणि त्या कशा ओळखाव्या याबद्दल लोकांमध्ये जागरूकता निर्माण करणे महत्त्वाचे आहे. विशेषतः जे प्रदेश खाणींच्या धोक्याखाली आहेत, तेथील समुदायांना शिक्षण देणे आवश्यक आहे.
- सफाई आणि निर्मूलन: जेथे खाणी पेरल्या गेल्या आहेत, त्या जागांची सुरक्षितपणे साफसफाई करणे आणि खाणी नष्ट करणे ही एक मोठी आणि खर्चिक प्रक्रिया आहे. यासाठी आंतरराष्ट्रीय समुदायाने अधिक आर्थिक आणि तांत्रिक मदत पुरवावी.
- पीडितांना मदत: खाणींमुळे अपंग झालेल्या आणि त्यांच्या कुटुंबियांना सामाजिक, वैद्यकीय आणि आर्थिक पुनर्वसनासाठी समर्थन देणे आवश्यक आहे.
व्होल्कर तुर्क यांनी केलेल्या आवाहनातून हे स्पष्ट होते की, भू-खाणींचा प्रश्न हा केवळ एका देशाचा किंवा एका काळाचा नाही, तर तो संपूर्ण मानवतेचा प्रश्न आहे. शांतता आणि सुरक्षा खऱ्या अर्थाने प्रस्थापित करण्यासाठी, या अदृश्य शत्रूंना नामशेष करणे आणि त्यांच्या धोक्यातून लोकांना वाचवणे ही काळाची गरज आहे. या दिशेने सर्व राष्ट्रांनी एकत्र येऊन प्रभावी पावले उचलण्याची अपेक्षा आहे.
Adhering to bans on mines only in peace time will not work: UN rights chief
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
‘Adhering to bans on mines only in peace time will not work: UN rights chief’ Peace and Security द्वारे 2025-07-02 12:00 वाजता प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख नम्र भाषेत लिहा. कृपया मराठीत फक्त लेखासह उत्तर द्या.