खुले प्रवेश रिपॉझिटरीजच्या जागतिक निर्देशिकचे प्रकाशन: COAR International Repository Directory
परिचय
डिजिटल युगात ज्ञान सर्वांसाठी खुले असणे किती महत्त्वाचे आहे हे आपणा सर्वांना माहीत आहे. संशोधनाचे निष्कर्ष, शैक्षणिक साहित्य आणि इतर माहिती सहज उपलब्ध झाल्यास ते समाजाच्या प्रगतीला हातभार लावते. याच दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल म्हणजे ‘ओपन ऍक्सेस रिपॉझिटरी युनियन (COAR)’ या संस्थेने ‘COAR इंटरनॅशनल रिपॉझिटरी डिरेक्टरी’ नावाचे एक नवीन साधन विकसित केले आहे. ही माहिती ११ जुलै २०२५ रोजी सकाळी ९:०२ वाजता ‘करंट अवेयरनेस पोर्टल’ वर प्रकाशित झाली. चला तर मग या नवीन डिरेक्टरीबद्दल सोप्या भाषेत सविस्तर माहिती घेऊया.
COAR म्हणजे काय?
COAR (Confederation of Open Access Repositories) ही एक आंतरराष्ट्रीय संस्था आहे जी जगभरातील ओपन ऍक्सेस रिपॉझिटरीजना (म्हणजे जिथे संशोधन आणि शैक्षणिक साहित्य विनामूल्य उपलब्ध असते) एकत्र आणण्याचे काम करते. या संस्थेचा उद्देश संशोधनाला अधिक खुले, पारदर्शक आणि सुलभ बनवणे आहे.
‘COAR इंटरनॅशनल रिपॉझिटरी डिरेक्टरी’ काय आहे?
ही एक जागतिक स्तरावरील निर्देशिका (Directory) आहे. याचा अर्थ असा की, जगभरात जेवढ्या काही ओपन ऍक्सेस रिपॉझिटरीज आहेत, त्या सर्वांची माहिती या डिरेक्टरीमध्ये समाविष्ट केली जाईल. ही डिरेक्टरी म्हणजे एक प्रकारचा ‘शोध इंजिन’ आहे, ज्याद्वारे वापरकर्ते त्यांना हवे असलेले संशोधन किंवा माहिती कोणत्या रिपॉझिटरीमध्ये उपलब्ध आहे हे सहजपणे शोधू शकतील.
या डिरेक्टरीचे महत्त्व काय?
-
माहितीची सुलभता: आजकाल जगभरात लाखो संशोधन पेपर्स आणि शैक्षणिक साहित्य विविध रिपॉझिटरीजमध्ये उपलब्ध आहे. पण ते शोधणे खूप कठीण काम असते. ही डिरेक्टरी वापरकर्त्यांना एकाच ठिकाणी सर्व रिपॉझिटरीज शोधण्याची सोय देते.
-
संशोधनाला चालना: संशोधकांना त्यांचे काम अधिक लोकांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी ही डिरेक्टरी मदत करेल. तसेच, इतर संशोधकांना त्यांच्या आवडीच्या विषयावर नवीन साहित्य शोधणे सोपे होईल, ज्यामुळे नवीन संशोधनाला चालना मिळेल.
-
ओपन ऍक्सेसला प्रोत्साहन: ओपन ऍक्सेस म्हणजे ज्ञान सर्वांसाठी विनामूल्य उपलब्ध असणे. ही डिरेक्टरी ओपन ऍक्सेस चळवळीला अधिक बळकट करेल आणि अधिक संस्थांना त्यांचे साहित्य खुले करण्यास प्रोत्साहित करेल.
-
जागतिक सहकार्य: जगभरातील रिपॉझिटरीज एकत्र आणून, COAR एक मजबूत जागतिक सहकार्याचे जाळे तयार करत आहे. यामुळे संशोधक आणि संस्थांमध्ये ज्ञानाची देवाणघेवाण सुलभ होईल.
ही डिरेक्टरी कशी काम करेल?
या डिरेक्टरीमध्ये प्रत्येक रिपॉझिटरीची आवश्यक माहिती असेल, जसे की: * रिपॉझिटरीचे नाव आणि पत्ता (URL). * ती कोणत्या प्रकारची माहिती साठवते (उदा. संशोधन पेपर्स, थीसिस, डेटा). * ती कोणत्या संस्थेच्या अंतर्गत चालते (उदा. विद्यापीठ, संशोधन संस्था). * ती कोणत्या भाषेत साहित्य उपलब्ध करते. * त्यांच्याकडील साहित्याचे स्वरूप (उदा. फुल-टेक्स्ट, ऍबस्ट्रॅक्ट).
वापरकर्ते या माहितीच्या आधारे फिल्टर लावून (उदा. विषय, भाषा, देशानुसार) रिपॉझिटरीज शोधू शकतील.
पुढील दिशा काय असेल?
COAR या डिरेक्टरीला सतत अद्ययावत ठेवण्याचे काम करेल. जगभरातील नवीन रिपॉझिटरीज यात जोडल्या जातील आणि जुन्या माहितीमध्ये सुधारणा केली जाईल. या डिरेक्टरीमुळे जगभरातील संशोधकांना आणि विद्यार्थ्यांना ज्ञानाच्या महासागरात मार्गक्रमण करणे नक्कीच सोपे होईल.
निष्कर्ष
‘COAR इंटरनॅशनल रिपॉझिटरी डिरेक्टरी’ हे खुले ज्ञान मिळवण्याच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण आणि सकारात्मक पाऊल आहे. यामुळे संशोधन अधिक लोकांपर्यंत पोहोचेल आणि जगभरातील शैक्षणिक समुदायाला याचा खूप मोठा फायदा होईल.
オープンアクセスリポジトリ連合（COAR）、リポジトリのディレクトリサービス“COAR International Repository Directory”を公開
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
2025-07-11 09:02 वाजता, ‘オープンアクセスリポジトリ連合（COAR）、リポジトリのディレクトリサービス“COAR International Repository Directory”を公開’ カレントアウェアネス・ポータル नुसार प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख सोप्या भाषेत लिहा. कृपया मराठीत उत्तर द्या.