जपानमधील विद्यापीठांनी ऐतिहासिक डेटा सर्वांसाठी खुला केला: नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ जपानी लिटरेचर आणि नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ कल्चरल प्रॉपर्टीज यांचे महत्त्वपूर्ण योगदान
प्रस्तावना
जपानमधील टोकियो विद्यापीठाच्या史料編纂所 (Shiryō Hensanjo – ऐतिहासिक दस्तऐवज संपादन संस्था) आणि社会科学研究所 (Shakai Kagaku Kenkyūjo – समाजशास्त्र संशोधन संस्था) यांनी एक ऐतिहासिक पाऊल उचलले आहे. त्यांनी नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ कल्चरल प्रॉपर्टीज (奈良文化財研究所 – Nara National Research Institute for Cultural Properties) येथील सुमारे ३०,००० लाकडी पाट्यांवरील (木簡 – Mokkan) ऐतिहासिक डेटा ‘JDCat’ या सार्वजनिक व्यासपीठावर उपलब्ध करून दिला आहे. ही घटना ८ जुलै २०२५ रोजी सकाळी १० वाजता, क्युरंट अवेअरनेस पोर्टलवर (Current Awareness Portal) प्रसिद्ध झाली. मानवी विद्या आणि सामाजिक विज्ञानांमधील संशोधनासाठी हा एक अत्यंत महत्त्वाचा निर्णय आहे, ज्यामुळे जागतिक स्तरावर इतिहास अभ्यासकांना मोठा फायदा होणार आहे.
‘JDCat’ म्हणजे काय?
‘JDCat’ हे जपानमधील मानविकी आणि सामाजिक विज्ञानांमधील सर्वसमावेशक डेटा कॅटलॉग आहे. याचा अर्थ असा की, हे एक असे ऑनलाइन व्यासपीठ आहे जिथे जपानमधील विविध संस्थांनी जतन केलेले आणि अभ्यासलेले ऐतिहासिक, सामाजिक आणि सांस्कृतिक दृष्ट्या महत्त्वाचे डेटासेट एकत्रितपणे उपलब्ध केले जातात. हे डेटा कॅटलॉग संशोधकांना माहिती शोधणे, वापरणे आणि नवीन ज्ञानाची निर्मिती करणे सोपे करते.
लाकडी पाट्यांवरील (木簡) डेटाचे महत्त्व
लाकडी पाट्या, ज्यांना ‘मोक्कान’ म्हणतात, त्या प्राचीन जपानमधील लोकांसाठी संवाद आणि नोंदी ठेवण्याचे एक महत्त्वाचे माध्यम होत्या. या पाट्यांवर लिपी, शासकीय आदेश, आर्थिक व्यवहार, दैनंदिन जीवनातील नोंदी अशा अनेक प्रकारची माहिती कोरलेली असे. या पाट्यांचा अभ्यास करून इतिहासकार आणि पुरातत्वशास्त्रज्ञ तत्कालीन समाज, अर्थव्यवस्था, प्रशासन आणि लोकांचे जीवनमान याबद्दल मौल्यवान माहिती मिळवतात.
नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ कल्चरल प्रॉपर्टीज (奈良文化財研究所) ही संस्था जपानमधील पुरातत्व आणि सांस्कृतिक वारसा जतन करण्यासाठी समर्पित आहे. त्यांनी जमा केलेला लाकडी पाट्यांवरील डेटा हा अत्यंत दुर्मिळ आणि ऐतिहासिक दृष्ट्या खूप महत्त्वाचा आहे. या डेटासेटमध्ये अंदाजे ३०,००० हून अधिक लाकडी पाट्यांची माहिती समाविष्ट आहे.
या डेटा प्रकाशनाचे फायदे
-
शोधकर्त्यांसाठी सुलभता: यापूर्वी, हा डेटा कदाचित विशिष्ट संस्थांमध्येच मर्यादित किंवा मिळण्यास कठीण असावा. आता ‘JDCat’ वर उपलब्ध झाल्यामुळे, जगभरातील इतिहासकार, पुरातत्वशास्त्रज्ञ आणि सामाजिक शास्त्रज्ञ या डेटाचा सहजपणे वापर करू शकतील. यामुळे संशोधनाला गती मिळेल.
-
नवीन संशोधनाला प्रोत्साहन: विविध संस्थांमधील डेटा एकत्रितपणे उपलब्ध झाल्यामुळे, संशोधकांना नवीन दृष्टिकोन मिळतील आणि ते या डेटाचा वापर करून नवीन संशोधन प्रकल्प हाती घेऊ शकतील. उदाहरणार्थ, वेगवेगळ्या कालखंडातील किंवा वेगवेगळ्या प्रदेशातील लाकडी पाट्यांच्या नोंदींची तुलना करून मोठे निष्कर्ष काढता येतील.
-
ज्ञान निर्मिती: जपानच्या इतिहासाच्या अभ्यासात या लाकडी पाट्यांचे ज्ञान अत्यंत महत्त्वाचे आहे. हा डेटा सर्वांसाठी खुला झाल्याने जपानच्या प्राचीन संस्कृती आणि समाजाबद्दलचे आपले ज्ञान अधिक समृद्ध होईल.
-
डिजिटल मानवी विद्या: ‘JDCat’ सारखे व्यासपीठ हे ‘डिजिटल मानवी विद्या’ (Digital Humanities) या क्षेत्राला बळकट करते. या क्षेत्रात, आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून मानवी संस्कृतीचा अभ्यास केला जातो.
संस्थांचे योगदान
- टोकियो विद्यापीठाचे史料編纂所 (Shiryō Hensanjo): ही संस्था जपानमधील ऐतिहासिक दस्तऐवजांचे संपादन आणि प्रकाशन करते. त्यांनी या डेटा कॅटलॉगच्या विकासात आणि व्यवस्थापनात महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे.
- टोकियो विद्यापीठाचे社会科学研究所 (Shakai Kagaku Kenkyūjo): समाजशास्त्राच्या दृष्टीने या डेटाचे महत्त्व ओळखून, त्यांनी या माहितीचा समाजाच्या अभ्यासासाठी वापर कसा करता येईल यासाठी योगदान दिले.
- नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ कल्चरल प्रॉपर्टीज (奈良文化財研究所): यांनी हा अमूल्य डेटा जतन करून ठेवला आणि आता तो सार्वजनिक करण्यासाठी सहकार्य केले.
निष्कर्ष
जपानमधील या तीन प्रमुख संस्थांनी एकत्र येऊन ऐतिहासिक डेटा सर्वांसाठी खुला करण्याचा जो निर्णय घेतला आहे, तो अत्यंत कौतुकास्पद आहे. हा उपक्रम केवळ जपानच्या इतिहासाच्या अभ्यासालाच नव्हे, तर जागतिक स्तरावर मानवी विद्या आणि सामाजिक विज्ञानांच्या प्रगतीलाही चालना देणारा ठरेल. ‘JDCat’ वर उपलब्ध झालेला हा सुमारे ३०,००० लाकडी पाट्यांवरील डेटा संशोधकांसाठी ज्ञानाचे एक नवीन दालन उघडेल, ज्यामुळे आपल्या भूतकाळाबद्दलची समज अधिक दृढ होईल.
東京大学の史料編纂所と社会科学研究所、人文学・社会科学総合データカタログ「JDCat」上で奈良文化財研究所の木簡データ約3万件を公開
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
2025-07-08 10:00 वाजता, ‘東京大学の史料編纂所と社会科学研究所、人文学・社会科学総合データカタログ「JDCat」上で奈良文化財研究所の木簡データ約3万件を公開’ カレントアウェアネス・ポータル नुसार प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख सोप्या भाषेत लिहा. कृपया मराठीत उत्तर द्या.