स्वैच्छिक कार्बन बाजारासाठी नवीन युती: नैसर्गिक CAP च्या जगात एक महत्त्वाची घडामोड,日本貿易振興機構

स्वैच्छिक कार्बन बाजारासाठी नवीन युती: नैसर्गिक CAP च्या जगात एक महत्त्वाची घडामोड

प्रस्तावना:

जागतिक स्तरावर हवामान बदलाच्या गंभीर समस्येला सामोरे जाण्यासाठी, देश आणि कंपन्यांनी कार्बन उत्सर्जन कमी करण्याच्या दिशेने महत्त्वपूर्ण पावले उचलली आहेत. या प्रयत्नांचा एक भाग म्हणून, स्वैच्छिक कार्बन बाजार (Voluntary Carbon Market) एक महत्त्वाची भूमिका बजावत आहे. या बाजारात, कंपन्या आणि व्यक्ती कार्बन क्रेडिट्स खरेदी-विक्री करून त्यांच्या कार्बन फूटप्रिंटची भरपाई करू शकतात. नुकतेच, ३० जून २०२५ रोजी, जपानच्या JETRO (Japan External Trade Organization) नुसार, “स्वैच्छिक कार्बन बाजारासाठी सामायिक तत्त्वे” (Shared Principles for Voluntary Carbon Markets) निश्चित करण्यासाठी एका नवीन युतीची स्थापना झाल्याची बातमी आली आहे. या लेखात आपण या युतीचे महत्त्व, तिचे उद्देश आणि यामुळे कार्बन बाजारात काय बदल अपेक्षित आहेत, यावर सविस्तर चर्चा करूया.

स्वैच्छिक कार्बन बाजार म्हणजे काय?

साध्या भाषेत सांगायचे तर, स्वैच्छिक कार्बन बाजार हा एक असा मंच आहे जिथे कंपन्या आणि व्यक्ती स्वतःहून स्वेच्छेने कार्बन उत्सर्जन कमी करण्याचे प्रयत्न करतात. हे करण्यासाठी ते कार्बन क्रेडिट्स खरेदी करतात. कार्बन क्रेडिट्स म्हणजे कार्बन उत्सर्जन कमी करण्याची किंवा वातावरणातून कार्बन काढून टाकण्याची एक युनिट होय. उदाहरणार्थ, जर एखाद्या कंपनीने वृक्षारोपण प्रकल्प सुरू केला, ज्यामुळे वातावरणातील कार्बन शोषला जातो, तर ते त्या प्रमाणात कार्बन क्रेडिट्स तयार करू शकतात. इतर कंपन्या ज्यांना त्यांचे उत्सर्जन कमी करायचे आहे, त्या हे क्रेडिट्स खरेदी करू शकतात. यामुळे, ज्या कंपन्या उत्सर्जन कमी करण्यास अधिक सक्षम आहेत, त्या तसे करतात आणि ज्यांना ते कठीण जाते, त्या इतरांच्या प्रयत्नांना आर्थिक पाठिंबा देतात.

नवीन युतीचे उद्दिष्ट्य आणि महत्त्व:

JETRO नुसार स्थापन झालेली ही नवीन युती स्वैच्छिक कार्बन बाजारासाठी सामायिक तत्त्वे (Shared Principles) निश्चित करण्यासाठी स्थापन झाली आहे. याचे मुख्य उद्दिष्ट्य हे बाजारात पारदर्शकता, विश्वासार्हता आणि सुसंगतता आणणे आहे. पूर्वी, स्वैच्छिक कार्बन बाजारात अनेक नियम आणि पद्धती होत्या, ज्यामुळे गोंधळ निर्माण होण्याची आणि फसवणुकीची शक्यता होती. उदाहरणार्थ, काही क्रेडिट्स खरोखरच कार्बन उत्सर्जन कमी करणारे होते की नाही, याबाबत शंका निर्माण होत असे.

या नवीन युतीमुळे खालील गोष्टी साध्य होण्यास मदत होईल:

1. विश्वासार्हता वाढवणे: सामायिक तत्त्वे निश्चित केल्यामुळे, कार्बन क्रेडिट्सच्या गुणवत्तेवर आणि त्यांच्या खऱ्या परिणामांवर अधिक विश्वास ठेवता येईल. यामुळे गुंतवणूकदार आणि कंपन्यांना या बाजारात सहभागी होण्यास अधिक प्रोत्साहन मिळेल.

2. पारदर्शकता आणणे: सर्व सहभागींसाठी समान नियम आणि मार्गदर्शक तत्त्वे असल्याने, बाजारातील व्यवहार अधिक पारदर्शक होतील. याचा अर्थ असा की क्रेडिट्स कसे तयार केले जातात, कसे मोजले जातात आणि कसे वापरले जातात, हे सर्वांना स्पष्टपणे समजेल.

3. फसवणूक रोखणे: स्पष्ट आणि कठोर तत्त्वांमुळे, खोट्या किंवा कमी प्रतीच्या कार्बन क्रेडिट्सची विक्री करणे कठीण होईल. यामुळे बाजारातील विश्वासार्हता टिकून राहील.

4. कार्यान्वयनात सुलभता: कंपन्यांना कार्बन क्रेडिट्स कसे वापरावे आणि त्यांच्या उत्सर्जन कमी करण्याच्या उद्दिष्टांशी ते कसे जुळवावे, यासाठी स्पष्ट मार्गदर्शन मिळेल.

5. जागतिक स्तरावर सुसंगतता: ही तत्त्वे जागतिक स्तरावर स्वीकारली गेल्यास, वेगवेगळ्या देशांतील कार्बन बाजार अधिक सुसंगत होतील, ज्यामुळे आंतरराष्ट्रीय व्यापार आणि सहकार्य वाढेल.

“नैसर्गिक CAP” (Natural Carbon Asset Platform) या संकल्पनेचे महत्त्व:

या बातमीमध्ये “नैसर्गिक CAP” या शब्दाचा उल्लेख आहे. यावरून असे दिसते की ही युती नैसर्गिक साधनांच्या (Nature-based Solutions) माध्यमातून कार्बन उत्सर्जन कमी करण्यावर अधिक लक्ष केंद्रित करेल. नैसर्गिक CAP म्हणजे नैसर्गिक संसाधने आणि परिसंस्थांचा वापर करून कार्बन उत्सर्जन कमी करणे आणि वातावरणातून कार्बन काढून टाकणे. उदाहरणार्थ:

• वृक्षारोपण आणि वनीकरण: जंगलतोड थांबवणे आणि नवीन झाडे लावणे, ज्यामुळे मोठ्या प्रमाणात कार्बन शोषला जातो.
• जंगल व्यवस्थापन: जंगलांना आग लागण्यापासून वाचवणे आणि त्यांची योग्य निगा राखणे.
• जैवविविधता संरक्षण: विविध प्रकारच्या वनस्पती आणि प्राण्यांचे संरक्षण करणे, जे परिसंस्थेला निरोगी ठेवते आणि कार्बन साठवण्यासाठी मदत करते.
• जमिनीचा वापर: शेती आणि इतर कामांसाठी जमिनीचा वापर असा करणे, ज्यामुळे कार्बन उत्सर्जन कमी होते किंवा कार्बन साठवण क्षमता वाढते.

नैसर्गिक CAP चा वापर केल्याने केवळ कार्बन उत्सर्जनच कमी होत नाही, तर जैवविविधता वाढते, पाण्याची गुणवत्ता सुधारते आणि स्थानिक समुदायांनाही फायदा होतो. त्यामुळे, नैसर्गिक CAP वर आधारित स्वैच्छिक कार्बन बाजार अधिक टिकाऊ आणि प्रभावी ठरू शकतो.

निष्कर्ष:

JETRO नुसार प्रकाशित झालेली ही बातमी स्वैच्छिक कार्बन बाजाराच्या भविष्यासाठी अत्यंत महत्त्वाची आहे. सामायिक तत्त्वे निश्चित करणारी ही नवीन युती बाजारात पारदर्शकता, विश्वासार्हता आणि सुसंगतता आणेल, ज्यामुळे हवामान बदलाशी लढण्याच्या जागतिक प्रयत्नांना बळ मिळेल. विशेषतः, नैसर्गिक CAP वर लक्ष केंद्रित केल्यास, कार्बन बाजाराला अधिक टिकाऊ आणि पर्यावरणपूरक स्वरूप प्राप्त होईल. या युतीच्या पुढील वाटचालीस शुभेच्छा!

自主的炭素市場の共有原則策定で新連合発足

AI ने बातमी दिली आहे.

खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:

2025-06-30 02:50 वाजता, ‘自主的炭素市場の共有原則策定で新連合発足’ 日本貿易振興機構 नुसार प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख सोप्या भाषेत लिहा. कृपया मराठीत उत्तर द्या.