ग्रंथालय, अभिलेखागार आणि इतर सांस्कृतिक संस्थांमध्ये कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा (AI) वापर: एक आढावा
कurrent Awareness Portal (CAS) नुसार, ग्रंथालय, अभिलेखागार (archives) आणि इतर सांस्कृतिक वारसा जतन करणार्‍या संस्थांमध्ये कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा (Artificial Intelligence – AI) वापर वाढत आहे. AI च्या मदतीने या संस्था अनेक कामे अधिक कार्यक्षमतेने करू शकतात. त्याबद्दलची माहिती खालीलप्रमाणे आहे:
AI चा उपयोग कुठे होऊ शकतो?
- शोध (Search): AI चा वापर करून वापरकर्त्यांना आवश्यक असलेली माहिती शोधणे सोपे होते. AI प्रणाली कागदपत्रे आणि डेटाबेस जलद आणि अचूकपणे शोधू शकते.
- वर्गीकरण आणि अनुक्रमणिका (Classification and Indexing): AI च्या मदतीने माहितीचे वर्गीकरण करता येते. ग्रंथालय आणि अभिलेखागारांमधील पुस्तके, लेख आणि इतर सामग्री योग्यरित्या वर्गीकृत केल्याने ती शोधणे सोपे होते.
- डिजिटायझेशन (Digitization): AI, हस्तलिखित कागदपत्रे आणि जुनी पुस्तके डिजिटाइज (Digital) करू शकते, ज्यामुळे ती अधिक लोकांपर्यंत पोहोचतात आणि त्यांचे जतन करणे सोपे होते.
- भाषांतर (Translation): AI च्या साहाय्याने विविध भाषांमधील माहितीचे भाषांतर करणे शक्य होते, ज्यामुळे भाषेची अडचण दूर होते.
- चॅटबॉट्स (Chatbots): AI चॅटबॉट्स वापरकर्त्यांच्या प्रश्नांची उत्तरे देऊ शकतात आणि त्यांना आवश्यक माहिती शोधण्यात मदत करू शकतात.
- डेटा विश्लेषण (Data analysis): AI च्या मदतीने संस्थेकडील डेटाचे विश्लेषण करून उपयुक्त माहिती काढता येते, ज्यामुळे संस्थेला धोरणात्मक निर्णय घेणे सोपे होते.
- सायबर सुरक्षा (Cyber Security): AI चा उपयोग संस्थेच्या डेटाचे सायबर हल्ल्यांपासून संरक्षण करण्यासाठी होतो.
AI वापरण्याचे फायदे:
- कार्यक्षमता: AI प्रणाली वेगाने आणि अचूकपणे कामे करू शकतात, ज्यामुळे कर्मचाऱ्यांचा वेळ आणि श्रम वाचतो.
- सु अचूकता: AI मानवी चुका कमी करते आणि अधिक अचूक परिणाम देते.
- उपलब्धता: AI प्रणाली २४ तास उपलब्ध असतात, त्यामुळे वापरकर्त्यांना कधीही माहिती मिळू शकते.
- खर्च-कपात: AI च्या वापरामुळे कर्मचाऱ्यांवरील खर्च कमी होतो आणि संस्थेची कार्यक्षमता वाढते.
उदाहरण:
समजा, एका मोठ्या ग्रंथालयात खूप जुनी पुस्तके आहेत. AI चा वापर करून या पुस्तकांचे डिजिटायझेशन केले जाऊ शकते. तसेच, AI प्रणाली या पुस्तकांचे वर्गीकरण करून त्यांना ऑनलाइन उपलब्ध करून देऊ शकते, ज्यामुळे लोकांना घरबसल्या ती वाचता येतील.
निष्कर्ष:
AI मध्ये ग्रंथालय, अभिलेखागार आणि सांस्कृतिक संस्थांना अधिक सक्षम बनवण्याची क्षमता आहे. माहिती व्यवस्थापनात सुधारणा करणे, वापरकर्त्यांना चांगली सेवा देणे आणि सांस्कृतिक वारसा जतन करणे यासाठी AI एक महत्त्वाचे साधन आहे.
टीप: ही माहिती ‘कurrent Awareness Portal’ वरील माहितीवर आधारित आहे. अधिक माहितीसाठी आपण मूळ लेख वाचू शकता.
図書館、アーカイブズ機関等の文化遺産機関におけるAIの活用（文献紹介）
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
2025-06-13 09:44 वाजता, ‘図書館、アーカイブズ機関等の文化遺産機関におけるAIの活用（文献紹介）’ カレントアウェアネス・ポータル नुसार प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख सोप्या भाषेत लिहा. कृपया मराठीत उत्तर द्या.
664