रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने 8 जून 2025 रोजी ‘मनी मार्केट ऑपरेशन्स’ (Money Market Operations) विषयी एक प्रेस रिलीज जारी केली आहे. या प्रेस रिलीजमध्ये त्यांनी पैशाच्या बाजारात (money market) कशा प्रकारे व्यवहार केले जातात, याची माहिती दिली आहे.
पैशाचा बाजार म्हणजे काय? पैशाचा बाजार म्हणजे असा बाजार जिथे স্বল্প मुदतीच्या कर्जाचे व्यवहार होतात. স্বল্প मुदत म्हणजे साधारणपणे एक वर्षापेक्षा कमी कालावधीसाठी दिले जाणारे कर्ज. या बाजारात बँका, वित्तीय संस्था आणि सरकार एकमेकांना कर्ज देतात आणि घेतात.
रिझर्व्ह बँकेचे कार्य: रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) या बाजारावर नियंत्रण ठेवते. पैशाची उपलब्धता आणि मागणीनुसार, रिझर्व्ह बँक वेगवेगळ्या योजनांद्वारे हस्तक्षेप करते. यामुळे पैशाच्या बाजारात स्थिरता राहते.
8 जून 2025 च्या प्रेस रिलीजमधील माहिती: रिझर्व्ह बँकेने 8 जून 2025 रोजीच्या प्रेस रिलीजमध्ये खालील गोष्टींविषयी माहिती दिली आहे:
- लिक्विडिटी ॲडजस्टमेंट फॅसिलिटी (LAF): या सुविधेअंतर्गत, बँका रिझर्व्ह बँकेकडून रात्रीतून (overnight) कर्ज घेऊ शकतात किंवा रिझर्व्ह बँकेकडे आपले अतिरिक्त पैसे जमा करू शकतात. यामुळे बँकांना त्यांची रोख रकमेची गरज पूर्ण करता येते.
- रेपो आणि रिवर्स रेपो दर: रेपो दर म्हणजे ज्या दराने बँका रिझर्व्ह बँकेकडून कर्ज घेतात, आणि रिवर्स रेपो दर म्हणजे ज्या दराने बँका रिझर्व्ह बँकेकडे पैसे जमा करतात. हे दर रिझर्व्ह बँक ठरवते आणि त्यानुसार बाजारातील पैशाची उपलब्धता नियंत्रित करते.
- मार्जिनल स्टँडिंग फॅसिलिटी (MSF): या सुविधेअंतर्गत बँका त्यांच्याकडील वैधानिक तरलता प्रमाण (Statutory Liquidity Ratio – SLR) वापरून रिझर्व्ह बँकेकडून अतिरिक्त कर्ज घेऊ शकतात.
- ओपन मार्केट ऑपरेशन्स (OMO): यामध्ये रिझर्व्ह बँक सरकारी रोख्यांची (government securities) खरेदी-विक्री करते. जेव्हा बाजारात जास्त पैसा हवा असतो, तेव्हा रिझर्व्ह बँक रोखे खरेदी करते आणि बँकांना पैसे देते. याउलट, जेव्हा बाजारातून पैसा कमी करायचा असतो, तेव्हा रिझर्व्ह बँक रोखे विकते आणि बँकांकडून पैसे घेते.
या माहितीचा अर्थ काय? रिझर्व्ह बँकेच्या या व्यवहारांमुळे पैशाच्या बाजारात स्थिरता राहते. बँकांना गरजेनुसार कर्ज उपलब्ध होते आणि अतिरिक्त पैसा रिझर्व्ह बँकेकडे जमा करता येतो. यामुळे बँकांचे कामकाज सुरळीत चालते आणि त्याचा थेट परिणाम आपल्या अर्थव्यवस्थेवर होतो.
सर्वसामान्यांवर काय परिणाम होतो? रिझर्व्ह बँकेच्या धोरणांचा थेट परिणाम कर्जाच्या व्याजदरांवर होतो. जर रेपो दर वाढला, तर बँकांकडून मिळणारे कर्ज महाग होते, आणि जर रेपो दर कमी झाला, तर कर्ज स्वस्त होते. त्यामुळे गृहकर्ज (home loan), वाहन कर्ज (vehicle loan) आणि इतर कर्जांचे दर बदलू शकतात, ज्यामुळे सर्वसामान्यांच्या जीवनावर परिणाम होतो.
निष्कर्ष: रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया पैशाच्या बाजारात सक्रियपणे काम करते आणि वेगवेगळ्या साधनांचा वापर करून बाजारात स्थिरता आणि तरलता (liquidity) राखते. यामुळे बँकिंग प्रणाली सुरळीत चालते आणि अर्थव्यवस्थेच्या विकासाला मदत होते.
Money Market Operations as on June 08, 2025
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
2025-06-09 11:25 वाजता, ‘Money Market Operations as on June 08, 2025’ Bank of India नुसार प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख सोप्या भाषेत लिहा. कृपया मराठीत उत्तर द्या.
393