कृत्रिम बुद्धिमत्ता (Artificial Intelligence) आणि ‘किलर रोबोट्स’ : वाढता दबाव आणि नियमनांची गरज
संयुक्त राष्ट्र (United Nations) च्या बातमीनुसार, कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) जसजशी विकसित होत आहे, तसतसे ‘किलर रोबोट्स’ (Killer Robots) म्हणजेच मानवी हस्तक्षेपाशिवाय निर्णय घेऊन कोणालाही मारण्याची क्षमता असणारे स्वयंचलित शस्त्र प्रणाली (Autonomous Weapon Systems) बनवण्यावर आणि त्यांच्या वापराच्या नियमनावर लक्ष केंद्रित करण्याची मागणी जोर धरू लागली आहे.
किलर रोबोट्स म्हणजे काय? किलर रोबोट्स हे असे शस्त्र आहेत, जे कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या आधारावर चालतात. ते स्वतःच लक्ष्य निवडू शकतात आणि त्यावर हल्ला करू शकतात. यात माणसांची कोणतीही भूमिका नसते. त्यामुळे युद्धाच्या नियमांनुसार, जे सैनिक नसतात ( civilians) त्यांना लक्ष्य न करणे किंवा हल्ल्याच्या धोक्याचे प्रमाण कमी ठेवणे यांसारख्या गोष्टींचे पालन करणे कठीण होऊ शकते.
नियमनांची गरज का आहे? 1. नैतिक चिंता: किलर रोबोट्स कोणाला लक्ष्य करायचे आणि कधी मारायचे याचा निर्णय स्वतःच घेतात, त्यामुळे नैतिक प्रश्न निर्माण होतात. माणसांनी बनवलेल्या शस्त्रांमध्ये विचार करण्याची आणि दया दाखवण्याची क्षमता असते, जी रोबोट्समध्ये नसते. 2. जबाबदारीचा अभाव: जर एखाद्या किलर रोबोटने चुकीचा निर्णय घेतला, तर त्याची जबाबदारी कोणावर टाकायची, हा एक मोठा प्रश्न आहे. अशा परिस्थितीत, कोणालाही जबाबदार ठरवणे कठीण होऊ शकते. 3. सुरक्षेचा धोका: हे तंत्रज्ञान दहशतवादी किंवा गुन्हेगारांच्या हाती लागल्यास त्याचा दुरुपयोग होण्याची शक्यता आहे. 4. युद्धाचे स्वरूप बदलण्याची शक्यता: किलर रोबोट्समुळे युद्ध अधिक वेगाने आणि मोठ्या प्रमाणावर होण्याची शक्यता आहे, ज्यामुळे परिस्थिती नियंत्रणाबाहेर जाऊ शकते.
आंतरराष्ट्रीय स्तरावर काय चालले आहे? किलर रोबोट्सच्या धोक्यांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी जगभरातील अनेक देश आणि संस्था एकत्र येऊन काम करत आहेत. संयुक्त राष्ट्र (United Nations) मध्ये या विषयावर अनेक बैठका आणि चर्चासत्रे झाली आहेत. काही देश या प्रणालीवर पूर्णपणे बंदी घालण्याची मागणी करत आहेत, तर काही देश विशिष्ट नियमांनुसार त्यांच्या वापराला परवानगी देण्याच्या बाजूने आहेत.
भारताची भूमिका काय? या विषयावर भारताने सावध भूमिका घेतली आहे. भारताचे म्हणणे आहे की, AI चा उपयोग संरक्षणासाठी व्हायला हवा, पण त्याचबरोबर आंतरराष्ट्रीय सुरक्षा आणि मानवी मूल्यांचे संरक्षण करणे आवश्यक आहे.
पुढे काय? किलर रोबोट्सच्या भविष्यावर अनेक प्रश्नचिन्हे आहेत. या प्रणालीचे फायदे आणि तोटे दोन्ही आहेत. त्यामुळे आंतरराष्ट्रीय स्तरावर एक मजबूत आणि सर्वसमावेशक नियामक framework तयार करणे गरजेचे आहे, जेणेकरून या तंत्रज्ञानाचा उपयोग मानवतेच्या हितासाठी होईल आणि त्याचे धोके कमी करता येतील.
सारांश कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या विकासामुळे किलर रोबोट्स बनवणे शक्य झाले आहे, पण त्यामुळे अनेक नैतिक आणि सुरक्षा संबंधित प्रश्न उभे राहिले आहेत. यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी तातडीने नियम बनवणे आवश्यक आहे, जेणेकरून भविष्यात होणारे धोके टाळता येतील.
As AI evolves, pressure mounts to regulate ‘killer robots’
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
2025-06-01 12:00 वाजता, ‘As AI evolves, pressure mounts to regulate ‘killer robots’’ Top Stories नुसार प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख सोप्या भाषेत लिहा. कृपया मराठीत उत्तर द्या.
267