फेडरल रिझर्व्ह (FRB) नुसार ‘बँकिंग सुविधा नसलेल्या’ लोकांच्या व्याख्येत सुधारणा
अमेरिकेतील फेडरल रिझर्व्ह सिस्टीमने (Federal Reserve System – FRB) ‘बँकिंग सुविधा नसलेले’ (Unbanked) म्हणजे काय ह्याची व्याख्या अधिक स्पष्ट करण्यासाठी एक नवीन संशोधन पेपर प्रकाशित केला आहे. ‘बँकिंग सुविधा नसलेले’ म्हणजे असे लोक ज्यांचे बँकेत खाते नाही किंवा ज्यांना बँकेच्या सुविधा मिळत नाहीत. ह्या पेपरमध्ये ह्या समस्येची व्याप्ती अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेण्यासाठीExisting व्याख्यांमध्ये सुधारणा करण्याची गरज आहे, जेणेकरून धोरणे (Policies) अधिक प्रभावीपणे तयार करता येतील.
‘बँकिंग सुविधा नसलेले’ म्हणजे नक्की काय?
सध्या, ‘बँकिंग सुविधा नसलेले’ ह्या संज्ञेचा अर्थ असा काढला जातो की ज्या व्यक्तीचे बँकेत कोणतेही खाते नाही. परंतु, फेडरल रिझर्व्हच्या नवीन पेपरमध्ये या व्याख्येत काही बदल प्रस्तावित केले आहेत. त्यानुसार, ‘बँकिंग सुविधा नसलेले’ म्हणजे केवळ खाते नसणे नव्हे, तर खालील गोष्टींचाही समावेश होतो:
- बँकेच्या सुविधांचा कमी वापर: काही लोकांकडे बँक खाते असूनही ते नियमितपणे वापरत नाहीत.
- खर्चिक पर्याय: काही लोक चेक कॅशिंग (Check cashing) सारख्या महागड्या वित्तीय सेवा वापरतात कारण त्यांना बँकेच्या सुविधा परवडत नाहीत किंवा सोयीच्या वाटत नाहीत.
- डिजिटल सुविधांचा अभाव: ज्या लोकांकडे स्मार्टफोन किंवा इंटरनेट नाही, त्यांना ऑनलाईन बँकिंग (Online Banking) वापरता येत नाही.
व्याಖ್ಯेत सुधारणा करण्याची गरज का आहे?
सध्याची व्याख्या अपूर्ण आहे, त्यामुळे ‘बँकिंग सुविधा नसलेल्या’ लोकांची नेमकी संख्या आणि त्यांना कोणत्या समस्या येतात हे समजणे कठीण होते. नवीन सुधारित व्याख्येमुळे खालील फायदे होतील:
- समस्यांची अधिक चांगली माहिती: ‘बँकिंग सुविधा नसलेल्या’ लोकांच्या नेमक्या गरजा काय आहेत हे समजेल.
- धोरणे अधिक प्रभावी: सरकार आणि बँका ह्या समस्येवर तोडगा काढण्यासाठी योग्य धोरणे बनवू शकतील.
- आर्थिक समावेशकता: अधिकाधिक लोकांना बँकिंग प्रणालीमध्ये आणता येईल, ज्यामुळे त्यांचे आर्थिक जीवन सुधारेल.
पेपरमधील प्रमुख मुद्दे:
- ‘बँकिंग सुविधा नसलेल्या’ लोकांमध्ये गरीब, अल्पसंख्याक आणि ग्रामीण भागातील लोकांचा समावेश अधिक असतो.
- बँक खाते नसण्याची अनेक कारणे असू शकतात, जसे कीlack of money (पैशाची कमतरता), बँकेवरील अविश्वास आणि कागदपत्रांची (Documents)अडचण.
- डिजिटल बँकिंग (Digital banking) सुविधा वाढल्यामुळे ‘बँकिंग सुविधा नसलेल्या’ लोकांची संख्या कमी होऊ शकते, परंतु त्यासाठी इंटरनेट आणि स्मार्टफोनची उपलब्धता आवश्यक आहे.
भारतासाठी काय महत्वाचे आहे?
भारतामध्येही अनेक लोक ‘बँकिंग सुविधा नसलेले’ आहेत. त्यामुळे, फेडरल रिझर्व्हच्या या पेपरमधील निष्कर्ष भारतासाठी उपयुक्त ठरू शकतात. ‘ Jan Dhan Yojana’ सारख्या योजनांच्या माध्यमातून सरकारने बऱ्याच लोकांना बँकिंग प्रणालीत आणले आहे, तरीही ह्या संदर्भात अधिक काम करण्याची गरज आहे.
FEDS Paper: Refining the Definition of the Unbanked
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
2025-05-09 15:35 वाजता, ‘FEDS Paper: Refining the Definition of the Unbanked’ FRB नुसार प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख सोप्या भाषेत लिहा. कृपया मराठीत उत्तर द्या.
159