नासाच्या हबल दुर्बिणीने भटकणाऱ्या महाकाय कृष्णविवराचा शोध लावला
प्रस्तावना: नासाच्या हबल स्पेस टेलिस्कोपने (Hubble Space Telescope) एका मोठ्या कृष्णविवराचा (Black Hole) शोध लावला आहे, जे आकाशगंगेमध्ये (Galaxy) वेगाने फिरत आहे. वैज्ञानिकांसाठी ही एक आश्चर्यकारक बाब आहे, कारण सहसा कृष्णविवर आकाशगंगेच्या केंद्रस्थानी स्थिर असतात. या शोधाने कृष्णविवरांच्या गतिशीलतेबद्दल (dynamics) नवीन प्रश्न उभे केले आहेत.
मुख्य भाग: * शोध कसा लागला: हबल दुर्बिणीने एका विशिष्ट ताऱ्याच्या प्रकाशाचे निरीक्षण केले. हा तारा कृष्णविवराच्या गुरुत्वाकर्षणामुळे (gravitational force) वाकलेला दिसला. वैज्ञानिकांनी या प्रकाशाच्या बदलांचा अभ्यास करून कृष्णविवराच्या अस्तित्वाचा आणि वेगाचा अंदाज लावला.
-
कृष्णविवराचे वैशिष्ट्य: हे कृष्णविवर आपल्या सूर्यापेक्षा सुमारे 20 दशलक्ष (20 million) पट जास्त वस्तुमान असलेले आहे. ते आकाशगंगेमध्ये ताशी 110,000 मैल (177027.84 किलोमीटर प्रति तास) वेगाने प्रवास करत आहे.
-
भटकण्याचे कारण: वैज्ञानिकांचा असा अंदाज आहे की, दोन आकाशगंगांच्या (galaxies) विलीनीकरणामुळे (merger) हे कृष्णविवर आपल्या जागेवरून विस्थापित झाले असावे. जेव्हा दोन आकाशगंगा एकत्र येतात, तेव्हा त्यांच्यातील कृष्णविवर एकमेकांभोवती फिरू लागतात आणि कालांतराने ते एक मोठे कृष्णविवर बनतात. या प्रक्रियेत, कधीकधी एक कृष्णविवर बाहेर फेकले जाते आणि ते आकाशगंगेत भटकू लागते.
-
महत्व: या शोधाने कृष्णविवरांच्या वर्तनाबद्दल आणि आकाशगंगांच्या उत्क्रांतीबद्दल (evolution) महत्त्वाची माहिती मिळते. कृष्णविवर कसे फिरतात, ते कोणत्या परिस्थितीत आपल्या जागेवरून विस्थापित होतात आणि त्यांचा आकाशगंगांवर काय परिणाम होतो, हे समजून घेणे महत्त्वाचे आहे.
निष्कर्ष: हबल दुर्बिणीने लावलेला हा शोध खगोलशास्त्रातील (astronomy) एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. यामुळे कृष्णविवरांच्या रहस्यमय जगात डोकावण्याची संधी मिळाली आहे. भविष्यात, या शोधाच्या आधारावर कृष्णविवरांच्या गतिशीलतेबद्दल अधिक संशोधन केले जाईल, अशी आशा आहे.
NASA’s Hubble Pinpoints Roaming Massive Black Hole
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
2025-05-08 14:02 वाजता, ‘NASA’s Hubble Pinpoints Roaming Massive Black Hole’ NASA नुसार प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख सोप्या भाषेत लिहा. कृपया मराठीत उत्तर द्या.
129