दुर्मीळ उडणाऱ्या खारींच्या प्रजातीमधून प्रेरणा: रोबोटिक्समध्ये क्रांती घडवणारे ‘खवले असलेले शेपूट’
परिचय:
स्विस फेडरेशनने २ जुलै २०२५ रोजी प्रकाशित केलेल्या ताज्या बातमीनुसार, दुर्मीळ उडणाऱ्या खार प्रजातींच्या अभ्यासातून रोबोटिक्स क्षेत्रात एक महत्त्वपूर्ण नवीन शोध लागला आहे. या खारींच्या वैशिष्ट्यपूर्ण शेपटीच्या रचनेतून प्रेरित होऊन, शास्त्रज्ञांनी असे रोबोट्स विकसित केले आहेत जे झाडांच्या शेंड्यांवर अत्यंत सुरक्षितपणे आणि प्रभावीपणे फिरू शकतात. हा शोध निसर्गातील अद्भुत अनुकूलन क्षमतेचे रोबोटिक्समधील एक उत्कृष्ट उदाहरण आहे.
उडणाऱ्या खारी आणि त्यांची अनुकूलन क्षमता:
उडणाऱ्या खारी, विशेषतः त्यांच्या काही दुर्मीळ प्रजाती, झाडांवर चढण्यासाठी आणि एका झाडावरून दुसऱ्या झाडावर हवेत तरंगण्यासाठी विशेषतः अनुकूलित झालेल्या आहेत. त्यांच्या शरीराचा आकार, त्वचेची लवचिकता आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे त्यांची लांब, पसरट आणि खवले असलेली शेपटी त्यांना हवेत दिशा नियंत्रण आणि संतुलन राखण्यास मदत करते. या खवले असलेल्या शेपटीमुळे त्यांना हवेत असताना अधिक पकड मिळते आणि ते हवेच्या प्रवाहाचा अधिक चांगल्या प्रकारे वापर करू शकतात.
रोबोटिक्समधील नविनता:
शास्त्रज्ञांनी या खारींच्या शेपटीची रचना आणि कार्यपद्धतीचे बारकाईने निरीक्षण केले. त्यांना असे आढळून आले की खारींच्या शेपटीवरील खवलेदार पोत (texture) आणि तिची लवचिकता त्यांना हवेत असताना आवश्यक असलेला ‘ड्राग’ (drag) निर्माण करते, ज्यामुळे ते कमी उर्जेत जास्त अंतर कापू शकतात आणि दिशा बदलू शकतात.
या अभ्यासातून प्रेरित होऊन, एका आधुनिक रोबोटची निर्मिती करण्यात आली आहे. या रोबोटची रचनादेखील उडणाऱ्या खारींच्या वैशिष्ट्यांवर आधारित आहे. विशेषतः, या रोबोटच्या शेपटीमध्ये खारीच्या शेपटीप्रमाणेच लवचिक, खवलेदार पृष्ठभाग समाविष्ट करण्यात आला आहे. हे खवलेदार आवरण रोबोटला हवेत असताना अधिक नियंत्रण देते, ज्यामुळे तो अत्यंत अवघड आणि अरुंद जागेतूनही सहजपणे मार्गक्रमण करू शकतो.
उपयोग आणि भविष्यातील शक्यता:
या नवीन तंत्रज्ञानाचे अनेक महत्त्वपूर्ण उपयोग आहेत:
- वनस्पतींचे निरीक्षण: दुर्गम आणि उंच झाडांवरील वनस्पतींचे निरीक्षण करणे, त्यांची वाढ तपासणे किंवा रोगराईचा अभ्यास करणे सोपे होईल.
- वन्यजीव संरक्षण: दुर्मीळ प्राणी आणि त्यांच्या अधिवासांचे निरीक्षण करण्यासाठी या रोबोट्सचा उपयोग केला जाऊ शकतो.
- शोध आणि बचाव कार्य: नैसर्गिक आपत्तींमध्ये किंवा अडथळ्यांच्या ठिकाणी शोध आणि बचाव कार्यासाठी हे रोबोट्स अत्यंत उपयुक्त ठरू शकतात.
- कृषी क्षेत्र: फळे तोडण्यासाठी किंवा झाडांवर फवारणी करण्यासाठी या रोबोट्सचा वापर केला जाऊ शकतो.
- इतर औद्योगिक उपयोग: उच्च ठिकाणी कामे करण्यासाठी किंवा धोकादायक वातावरणात प्रवेश करण्यासाठी हे रोबोट्स विकसित केले जाऊ शकतात.
निष्कर्ष:
उडणाऱ्या खारींच्या प्रजातींमधून प्रेरणा घेऊन विकसित केलेले हे ‘खवले असलेले शेपूट’ असलेले रोबोटिक्स तंत्रज्ञान निसर्ग आणि तंत्रज्ञान यांच्यातील सुसंवादाचे एक उत्तम उदाहरण आहे. यामुळे रोबोटिक्सच्या जगात नवीन क्रांती घडण्याची शक्यता आहे आणि भविष्यात अनेक जटिल समस्यांवर प्रभावी उपाय शोधण्यास मदत होईल. स्विस फेडरेशनच्या या प्रयत्नांचे सर्वत्र कौतुक होत आहे, जे निसर्गाच्या अभ्यासातून मानवी प्रगतीचा मार्ग प्रशस्त करण्याचे महत्त्वपूर्ण कार्य करत आहेत.
Rare flying squirrel species inspires robotics: Safely navigating treetops thanks to a scaly tail
AI ने बातमी दिली आहे.
खालील प्रश्न Google Gemini मधून प्रतिसाद तयार करण्यासाठी वापरण्यात आला:
‘Rare flying squirrel species inspires robotics: Safely navigating treetops thanks to a scaly tail’ Swiss Confederation द्वारे 2025-07-02 00:00 वाजता प्रकाशित झाले. कृपया संबंधित माहिती सहित एक सविस्तर लेख नम्र भाषेत लिहा. कृपया मराठीत फक्त लेखासह उत्तर द्या.